Hoger dan de zee, Francesca Melandri

Paolo is een gepensioneerde leraar geschiedenis en filosofie, Luisa is een boerin uit het noorden van Italië, waar de bergen zijn. Zo op het eerste gezicht hebben deze twee mensen niets gemeen. Maar ze komen elkaar tegen in een streng bewaakte gevangenis, waar ze beiden iemand komen opzoeken.

De gevangenis staat op een eiland en is alleen bereikbaar per veerboot en natuurlijk moeten bezoekers het eiland bij de avond weer verlaten hebben. Helaas voor Luisa en Paolo missen zij door een ongeluk de veerboot en zitten ze vast op het eiland. Noodgedwongen moeten ze samen, onder toeziend oog van de bewaker Nitti de nacht doorbrengen. En langzaam, door wat ze elkaar vertellen en door flashbacks komen we hun achtergrond te weten.

Luisa komt haar echtgenoot opzoeken die gevangenis zit voor moord, en na de moord op een bewaker in de speciale afdeling zit. Op het eerste oog lijkt ze een zeer plichtsgetrouwe echtgenote die wel veel van haar man moet houden om elke keer deze lange reis te maken. In werkelijkheid is Luisa opgelucht dat ze geen last meer heeft van haar man, die niet bepaald prettig in de omgang was en zich weinig aan zijn vrouw gelegen liet liggen.

Het leven alleen is hard, maar nog altijd beter dan met een gewelddadige man. En Luisa is niet iemand die zich teveel verliest in alles wat had kunnen en moeten zijn, ze gaat gewoon verder met wat er moet gebeuren.

Paolo komt voor zijn zoon, die als lid van een links terreurbeweging (de Rode Brigades, hoewel dit nergens bij naam wordt genoemd) mensen uit naam van ‘de goede zaak’ heeft neergeschoten.

Paolo geeft zichzelf voor een deel de schuld van de weg die zijn zoon is gegaan, hij heeft hem verteld over een ideale samenleving waarin iedereen gelijk is en gelijke kansen heeft. Om niet te vergeten, om een deel van de schuld te dragen, draagt hij altijd een foto bij zich van het dochtertje van één van zijn zoons slachtoffers, die bloemen op het graf van haar vader legt.  

Luisa is een hardwerkende vrouw die vijf kinderen moest grootbrengen en een boerderij draaiende moest zien te houden terwijl haar man weg was. Ze heeft weinig opleiding en heeft nooit de tijd gehad om stil te staan bij filosofische vraagstukken. Toch is ze beslist niet dom en heeft ze een helder oordeel over de mensen die ze tegenkomt.

De directeur is niet blij met de twee onverwachte gasten, de gevangenis is er niet op berekend en bovendien kunnen de twee handlangers van de gevangenen zijn. Hij geeft de bewaker Nitti dan ook opdracht om de twee lastposten niet uit het oog te verliezen.

Nitti is onderdeel van het gevangenis systeem en hoewel hij meedoet met zijn collega’s en soms zijn macht misbruikt, weet hij nu wanneer hij de regels moet breken. Hij nodigt de twee gasten bij hem thuis uit om te eten, een avond die veel losmaakt bij iedereen.

Ik las enkele weken geleden de nieuwste roman van Francesca Melandri De lange weg naar Rome, een prachtig en gelaagd verhaal over vluchtelingen, kolonialisme, fascisme en discriminatie en familie.

Hoger dan de zee is in 2013 uitgegeven en speelt zich af in 1979, toen Italië de jaren van lood beleefde en rechts-extremistische en links-extremistische terreurgroepen aanslagen en moorden pleegden. Aldo Moro was net door de Rode Brigades vermoord de gemoederen liepen hoog op, aan alle kanten in de samenleving.

Ik vind het bijzonder knap van Francesca Melandri dat zij in staat is om ingewikkelde politieke en ook morele vraagstukken in haar verhalen weet te verwerken, zonder de mensen uit het oog te verliezen. Het zijn de mensen die de hoofdmoot vormen, tegen de politieke en maatschappelijke achtergrond, terwijl die je tegelijkertijd wel aan het denken zet.

Hoger dan de zee is geen groots en meeslepend verhaal vol actie, als je dat zoekt is dit niet het boek voor jou. Maar voor iemand die een indrukwekkend verhaal wil lezen waarin duidelijk wordt dat niet het systeem belangrijk is, maar dat het gaat om goedheid, moed, en medemenselijkheid, zelfs al is het misschien tegen de regels, is dit een prachtig boek. Het gaat om mensen die elkaar even nader komen en elkaar tot steun kunnen zijn. 

En in dat opzicht is het juist wel een groots verhaal.  

Originele Italiaanse titel: Più alto del mare (2012)

Nederlandse uitgave 2013 door uitgeverij Cossee

Nederlandse vertaling Jan van der Haar

Bladzijdes: 172