Racisme, wit privilege en nog een paar zaken.

Sinds de dood van George Floyd zijn er in de Verenigde Staten, maar ook in de hele wereld, verschillende demonstraties geweest tegen racisme en discriminatie. 

Er wordt aandacht gevraagd voor de dagelijkse realiteit waarbij mensen van kleur en minderheden in een witte maatschappij mee te maken krijgen en er wordt geëist dat er eindelijk een einde komt aan dagelijkse discriminatie en institutioneel racisme. 

Een eis die eerlijk gezegd niet meer dan redelijk is en het wordt tijd dat er een aantal zaken drastisch en blijvend zullen veranderen, om ervoor te zorgen dat er een eerlijkere maatschappij komt waarbij iedereen gelijkwaardig is. 

Hieronder probeer ik een paar van mijn gedachten over dit onderwerp op een rijtje te zetten en te vertellen hoe ik er op dit moment in sta. 

Wit privilege

Als witte mensen moeten we ons bewust zijn van iets dat wit privilege wordt genoemd. Dit betekent niet dat jouw leven niet moeilijk geweest kan zijn en dat er geen hordes op je levenspad te vinden waren of zijn. 

Het betekent alleen dat je huidskleur niet nog een extra belemmerende factor is. Als je wit bent in een witte maatschappij, is alles op jou gericht en hoef je je nooit bewust te zijn van je huidskleur, het is voor jou gewoon geen issue. In reclames en tijdschriften zie je vooral mensen met jouw huidskleur en overal is jouw kleur de norm.  

Het betekent ook dat je waarschijnlijk geen negatieve ervaringen ondervindt die te maken hebben met je huidskleur. Niemand die haar handtas even wat dichter tegen zich aanhoudt als je langsloopt, geen bewaker die in de winkel de hele tijd achter je aanloopt of neerbuigende opmerkingen die gemaakt worden. 

 

Wit of blank

Sommige mensen die dit stuk lezen zullen vallen over mijn gebruik van wit, in plaats van blank. Ik heb lange tijd het woord blank gebruikt, omdat voor mij blank een andere kleur is dan wit. Wit is voor mij bijvoorbeeld de kleur van papier en blank is het kleurtje van mijn vel, die tint tussen roze en beige in. Ik had hier verder geen andere gedachten bij. 

Maar nu ik hier meer over heb gelezen, begrijp ik beter welke negatieve associaties er horen bij het gebruik van het woord blank. Ik hang verder niet aan het woord blank en gebruik daarom nu wit, om tegemoet te komen aan die gevoeligheden en ik door mijn woordkeuze niet negatief aan de discussie wil bijdragen. Het kost mij niks om dit te veranderen, het is een kleine moeite. 

Ik gebruik het woord blank in de klas als ik over het verleden praat en we het soort onderwerpen behandelen waarbij de terminologie blank-zwart een duidelijke ongelijkheid aangeeft. Dit is dan ook iets dat ik goed aan leerlingen kan uitleggen. 

Voortschrijdend inzicht

Dit laat zien dat je van mening kan veranderen. Je ideeën zijn namelijk niet in steen gehouwen en je kunt van mening veranderen als je over een onderwerp meer weet en er meer over leert. Dit noemen we voortschrijdend inzicht. 

Ik zie dit bij mezelf op het gebied van de terminologie, maar ook op het gebied van Zwarte Piet. Vijf jaar geleden zei ik nog dat het gedoe over Zwarte Piet misschien wel wat valide punten had, maar toch grotendeels gezeur was omdat het niet racistisch bedoeld was. Tenslotte had ik als kind ook nooit iets negatiefs ervaren met Sinterklaas, dus was er niks aan de hand. (ja, ik weet het)

Ondertussen heb ik hier meer over gehoord en gelezen en begrijp ik dat Zwarte Piet inderdaad gewoon niet meer kan. Als zo'n grote groep zich hier zo door geraakt en gekwetst voelt, moet je als samenleving je uiterste best doen om dit te veranderen. 

'Beeldenstorm'

Tegelijkertijd heb ik als historica wel mijn twijfels over de 'Beeldenstorm' die is losgebarsten. In allerlei steden worden standbeelden omvergetrokken of beklad. Een deel van deze standbeelden is inderdaad twijfelachtig, maar er worden in de woede die loskomt ook standbeelden neergehaald van mensen die juist aan de goede kant van de geschiedenis stonden of waarbij het goede wat ze hebben gedaan ruimschoots opweegt tegen eventuele twijfelachtige of afkeurenswaardige opvattingen. 

Ik denk hierbij aan Winston Churchill, wiens racistische opvattingen zeker genoemd moeten worden, maar waarbij zijn leiderschap in de Tweede Wereldoorlog zeker een standbeeld rechtvaardigt. 

Naar mijn idee is het beter om te kijken naar de reden waarom een standbeeld is neergezet, wat die persoon heeft gedaan en vervolgens de afweging maken om een standbeeld te laten staan, eventueel met een extra uitleg, of om dit standbeeld inderdaad weg te halen. 

Het klakkeloos weghalen en vernielen van standbeelden of eisen dat bepaalde instanties, straten en gebouwen andere namen krijgen, getuigt namelijk niet altijd van historisch besef of van besef van standplaatsgebondenheid.

Standplaatsgebondenheid betekent dat je opvattingen gevormd worden door je achtergrond en de tijd waarin je leeft. Meningen die we nu afkeuren, kunnen in het verleden heel normaal geweest zijn. 

Slavernij vinden we nu niet meer goed, maar in de Oudheid was er niemand die beargumenteerde dat slavernij als instituut geen goed idee was. Hooguit waren er verschillen van mening hoe je voor je slaven moest zorgen. 

Je moet dus accepteren dat men in andere tijden en in andere delen van de wereld andere opvattingen had dan wij nu. En dit verwijderen of ontkennen of weghalen heeft niet zo heel veel zin. 

Maar goed, terug naar de standbeelden. Ik denk dat de standbeelden ook iets zeggen over de tijd waarin ze geplaatst zijn en daarmee over wat men toen belangrijk vond. Ook dit is onderdeel van de geschiedenis. Dat wil niet zeggen dat ik denk dat je alle standbeelden moet laten staan, maar wel dat je zorgvuldig moet afwegen waarmee je meer duidelijk maakt; met weghalen, of met uitleg geven.  

Waarom was er in de 17e eeuw ook kritiek op de massamoord die JP Coen op Banda aanrichtte, waarom kreeg hij in 1893 toch een standbeeld en waarom kijken we daar nu weer anders naar? 

Wat kun je doen? 

Belangrijk is het denk ik om je uit te spreken tegen racisme, tegen zogenaamd grappige opmerkingen, tegen racistische stereotypen en achteloze beledigingen. Laat dat niet ongemerkt voorbijgaan onder het mom 'het was maar een grapje' of 'zo erg is dit toch niet'. 

Ook kun je bewuster de diversiteit zoeken en dit kan op allerlei manieren. Door de boeken die je leest, de films die je kijkt, de muziek waar je naar luistert, de tentoonstellingen die je bezoekt, de winkels waar je koopt. Ongetwijfeld zijn er nog meer mogelijkheden. Maar zoek bewust naar dingen die buiten je eigen kringetje vallen, al is het alleen maar om je eigen inzicht te vergroten. 

Ik denk dat het belangrijk is om te beseffen dat je met een witte huidskleur een heleboel dingen niet weet omdat je ze niet opmerkt en niet meemaakt. Maar daarom is het een goed idee om je daarin te scholen. Om te luisteren en te leren. 

Dat vereist wel dat je bereid bent om je bewust te zijn van het feit dat je hiervoor een open blik nodig hebt en de bereidheid om je eigen (voor)oordelen tegen het licht te houden. 

Boeken

Ik grijp vaak als eerste naar de boeken om op die manier meer te weten te komen. Ik heb de volgende boeken klaar gelegd en sommige heb ik al gelezen, andere moet ik nog lezen. 

Niet door water maar door vuur, James Baldwin 

In dit boek staan twee brieven die James Baldwin aan zijn neefje schreef, om hem voor te bereiden op wat hij als zwarte jonge man in de Verenigde Staten zou tegenkomen. Mooi en goed geschreven, zoals alles van James Baldwin en schokkend dat er sinds 1962 eigenlijk nog bitter weinig veranderd is. 

Oorspronkelijk uitgegeven in 1962 (The fire next time)

Deze uitgave: uitgeverij de Geus, 2019

Hallo witte mensen, Anousha Nzume (2017)

Dit boek houdt een spiegel voor geeft heel duidelijk aan wat er bedoeld wordt met onder andere wit privilege, hoe het zit met de dagelijkse voorbeelden van racisme en wat jij als wit persoon kunt doen om een bondgenoot te zijn en het niet om jou te laten draaien.

Prettig geschreven, heel helder en af en toe ook nog grappig en met goede tips om verder te lezen of te kijken. 

Ik heb daarnaast ook nog nieuwe dingen geleerd over bijvoorbeeld de status van Bonaire en de koloniale belasting die Frankrijk heft.  

Alledaags racisme, Philomena Essed

Philomena Essed is nu hoogleraar Critical race, Gender and Leadership studies aan de Antioch university in de Verenigde Staten. Voor dit boek heeft ze de verhalen gebundeld van zo'n twintig vrouwen van Surinaamse en Afro-Amerikaanse afkomst over wat zij meemaakten in hun dagelijks leven op het gebied van racisme. 

Dit is de nieuwe en ge-update uitgave uit 2017, waarin nieuwe vormen van racisme worden besproken. Ik heb dit boek nog niet uit, maar wat ik dusver heb gelezen vind ik interessant en een eye-opener. 

Om mijn kennis van Suriname wat op te poetsen ben ik bij Cynthia McLeod ter rade gegaan. Cynthia McLeod komt uit hoge Surinaamse kringen (haar vader was de eerste president van Suriname) en zij was zelf docent Nederlands in Paramaribo. Haar echtgenoot was diplomaat en tijdens zijn plaatsingen in het buitenland begon zij te schrijven. 

Haar roman Hoe duur was de suiker kwam in 1987 uit en dit boek heb ik hier liggen. Ik heb tot mijn schande dit boek nog nooit gelezen, maar ik houd van historische romans dus ik ben heel benieuwd. 

Ook heb ik De vrije negerin Elisabeth gekocht, wat meer literaire non-fictie is, over Elisabeth Samson die in de 18e eeuw een bekende en belangrijke vrouw in Suriname was. 

Om mijn bewustzijn als docent te vergroten heb ik tot slot nog het boek gekocht: How to talk about race in the classroom. a guide for white teachers. Dit boek heb ik nog niet binnen, maar ik hoop dat het nuttig is en me goede aanknopingspunten geeft. 

Dit stukje is niet bedoelt om mijzelf op de borst te kloppen en even te laten zien hoe 'woke' ik wel ben en hoe tolerant. Ik heb het geschreven omdat ik de situatie op dit moment te belangrijk vind om me niet uit te spreken en vanuit mijn kleine hoekje van het internet wil ik op een positieve manier bijdragen. Dus, bij dezen.