Katholiek, Jan Jaap van Peperstraten

Voor een niet-Katholiek kan het bijwonen van een Katholieke Mis een bevreemdende ervaring zijn, je moet op bepaalde momenten zitten, staan en knielen en er zijn allerlei rituelen en gebeden en momenten dat de priester iets doet of zegt en de parochie als één man antwoord geeft. 

Maar hoe is die Mis eigenlijk ontstaan en welke veranderingen zijn er in de afgelopen eeuwen geweest? Want dat is ook iets waar je bij de Katholieke Kerk rekening mee moet houden, dat het een eeuwenoud instituut is, met tradities en een leer die zich in de afgelopen tweeduizend jaar hebben ontwikkeld. 

Dus hoe is dat eigenlijk begonnen en hoe heeft die kerk zich ontwikkeld? En wat is er specifiek aan de Katholieke Kerk, in Nederland en Belgie, ondanks dat het een wereldkerk is? En wat speelt er allemaal in die Kerk en hoe kan die zich handhaven in de huidige maatschappij?

Pastoor Jan Jaap van Peperstraten heeft een boek geschreven waar dit, en nog veel meer, allemaal in verteld wordt. 

Het boek begint bij het ontstaan van het geloof en dan het ontstaan van het Christendom en het begin van de eerste Kerk en hoe langzaam in die eerste eeuwen na Christus de ideeen werden geformuleerd en de leer werd vastgesteld. Dit is niet iets dat meteen in een keer klaar was, maar waar over nagedacht en gediscussieerd werd en waar concilies over gehouden werden.

In de eeuwen erna zie je dat er regelmatig andere opvattingen komen. De kerk in het Westen en het Oosten groeien uit elkaar, met het Oosters schisma uit 1054 tot gevolg. In de 16e eeuw krijg je de reformatie en moet de Katholieke Kerk een broodnodige reactie formuleren. 

In de Republiek der Nederlanden waren er in de 16e en 17e eeuw Katholieke schuilkerken en pas in 1853 kwamen er weer Nederlandse bisschoppen. De Katholieke zuil kon zich emanciperen, met Het Rijke Roomse leven uit de jaren '50 als hoogtepunt. 

Maar na het tweede Vaticaans concilie uit 1965 zou de kerk in Nederland veranderen, heel veel tradities werden overboord gezet, men volgde wel heel erg een eigen koers en Rome zag zich gedwongen om te proberen de Nederlandse kerk weer een beetje in het gareel te krijgen. Er werden conservatievere bisschoppen benoemd en er ontstond in allerlei parochies een strijd tussen 'linkse' en 'rechtse' priesters en parochianen.

Tegenwoordig is de situatie weer anders, Katholiek zijn is niet langer een gewoonte zoals vroeger vaak het geval was, maar een bewuste keuze. Vooral omdat gelovigen zeker buiten de steden een stukje moeten reizen om naar de Mis te gaan omdat zoveel kerkgebouwen dicht gaan. 

De kerk wordt kleiner, maar ook internationaler en in sommige opzichten weer meer trouw aan Rome. Sommige dingen die in de fanatieke hervormingen van de jaren '60 en '70 zijn afgeschaft, worden weer ingevoerd en niet iedereen is daar blij mee. 

Dit is iets dat ik wel een beetje herken in mijn eigen parochie. Je hebt de de parochianen uit andere delen van de wereld die meer traditioneel zijn in hun gebruiken en de oudere Nederlandse parochianen die willen vasthouden aan de 'vrijheden' van het Tweede Vaticaans concilie, en soms verontwaardigd mopperen over wat zij zien als een aanval op wat zij destijds verworven hebben. Een daarnaast heb je jongeren en nieuwe Katholieken die veel oude tradities juist mooi vinden en hier meer van willen zien. 

Maar dit boek is meer dan alleen een historisch overzicht van de geschiedenis van de Kerk, het gaat over hoe de kerk georganiseerd is, het kerkelijke jaar, de sacramenten en zaken als de positie van Maria, lectio divina en heiligen. 

Bovendien is er een overzicht over de belangrijkste punten van de Katholieke leer, van de sociale leer tot de standpunten over euthanasie en abortus. Maar nog belangrijker dan weten wat die leer is, is weten waarom die leer zo is en hoe men hier vervolgens in het dagelijks leven mee om kan gaan. Ik vond dit bijzonder interessant om te lezen. 

Jan Jaap van Peperstraten schuwt ook niet de controverses zoals het misbruikschandaal dat in de afgelopen jaren naar buiten kwam en waar nog veel mee moet gebeuren om die wonden te helen.

Al met al is dit boek een enorm overzichtelijk en compleet werk over de Katholieke Kerk, en het Katholieke geloof in Nederland en België. 

Het is prettig geschreven en blijft bij de kern, terwijl toch een heleboel wordt aangestipt. Noodgedwongen is het natuurlijk niet altijd heel diepgaand, het is een overzicht. Of zoals de ondertitel zegt: Een rondleiding. 

Dit boek is erg handig als je weinig of niets weet over het Katholieke geloof, want dit is een behoorlijk complete introductie. 

Maar ook als je veel dingen wel weet, is dit een aan te raden boek, dat veel informatie geeft en soms net even de puntjes op de i zet. 

Ik wist bijvoorbeeld niet zoveel over de situatie in de kerk in Nederland tijdens de jaren '70 en '80, en ik vind het altijd leuk om te lezen over het ontstaan de van de Kerk in de eerste eeuwen en de concilies waarin de leer wordt gedefinieerd. 

Je kunt alle hoofdstukken in volgorde lezen, maar je kunt er ook gewoon de hoofdstukken uitpikken over de onderwerpen die je interesseren. Maar je vindt hier hoe dan ook heel veel dat de moeite waard is. Aanrader!

Uitgegeven in 2025 door uitgeverij Kok Boekencentrum

Bladzijdes: 316