Elizabeth of York, Alison Weir
Er is nog een serie over de Rozenoorlogen door de schrijfster Philippa Gregory, maar hoewel die vermakelijk is en er een goede tv serie van is gemaakt, klopt er historisch gezien niet zoveel van.
Toen ik zag dat Alison Weir een boek had geschreven over Elizabeth van York, het einde van de Rozenoorlog en het begin van de Tudors, moest ik die dan ook lezen. Alison Weir is een historicus die ook historische romans schrijft, en haar historische achtergronden zijn altijd ontzettend goed. Ik heb haar serie over de zes vrouwen van Hendrik VIII met heel veel plezier gelezen en ook dit nieuwe boek was ontzettend interessant en boeide me van de eerste tot de laatste pagina.
Historische achtergrond
De Rozenoorlogen was een periode in de Engelse geschiedenis waarin de familie York, met hun symbool de witte roos, om de macht streed met de familie Lancaster, die een rode roos in hun wapen hadden.
Beide families stamden af van koning Edward III en toen diens kleinzoon Richard II in 1400 zonder erfgenaam overleed, namen de neven York en Lancaster het over, wie van hen had recht op de troon?
In de eerste instantie wonnen de Lancasters, maar 1461 werd de laatste Lancaster koning afgezet omdat hij door zijn krankzinnigheid niet kon regeren. Het was Edward van York die als Edward IV de nieuwe koning werd, met steun van de graaf van Warwick, de Kingmaker. Helaas was zijn regering niet heel stabiel, en regelmatig waren er momenten dat Edward zijn troon op het slagveld moest verdedigen.
Edward trouwde met Elizabeth Woodville, die niet van koninklijke rang was en door een deel van de edelen werd geminacht. Haar neiging om haar familie ten koste van alles op goede posities te krijgen en hun macht te verstevigen, zette veel kwaad bloed. Vooral de graaf van Warwick die had gedacht dat Edward hem als voornaamste adviseur zou hebben, voelde zich aan de kant gezet.
Bovendien had Edward twee broers, George de hertog van Clarence en Richard, de hertog van York, die beiden ook mateloos ambitieus waren. Vooral George was bitter en haatte zijn schoonzuster en haar familie.
In 1470 wisten George en de graaf van Warwick zelfs de voormalige koning Hendrik VI weer even op de troon te zetten, maar dit verraad moesten ze uiteindelijk beiden met de dood bekopen toen Edward IV hen versloeg. Hendrik VI zou later heel gunstig zonder problemen in zijn slaapkamer in de Tower overlijden (al dan niet een handje geholpen door de Yorks). Op dat moment was de belangrijkste Lancaster-lijn ten einde.
Het leek erop dat Edward een redelijk stabiele regering had, hij had een erfgenaam in zijn oudste zoon, een capabele en intelligente jongen, en wat koning een koning meer wensen? Toch kwam het als een schok toen Edward in 1483 onverwacht overleed, want zijn zoon was nog niet volwassen.
Elizabeth Woodville begreep onmiddellijk het gevaar en besloot om haar eigen broers en familieleden als buffer rond de nieuwe Edward V te zetten om hem zo goed mogelijk te beschermen tot hij volwassen was en zonder hulp kon regeren. Helaas was Richard, de broer van Edward IV, nog een beetje sneller. Hij liet de Woodville familieleden arresteren en nam Edward onder zijn hoede, zogenaamd als beschermer.
Elizabeth Woodville vertrouwde hem voor geen cent en vertrok met haar hele gezin om bescherming te vinden in de Westminster Abbey. Al snel bleek dat ze de situatie goed had ingeschat, want Richard liet zich steeds meer van zijn slechtste kant zien. Hij liet bepaalde edelen die protesteerden tegen de gang van zaken zonder proces onthoofden, stelde de kroning van Edward V uit, en liet diens jongere broer uit de Westminster Abbey halen zodat hij beide jongens onder toezicht had in de Tower van Londen.
Ondertussen liet hij het huwelijke tussen Edward IV en Elizabeth Woodville ongeldig verklaren zodat hun kinderen bastaards waren. Hierdoor kon Edward V geen koning zijn en Richard accepteerde de kroon die hem door het parlement werd aangeboden.
Kort daarna verdwenen de beide jongen uit de Tower, om nooit meer te worden gezien. Richard beweerde dat hij van niks wist, maar als we goed kijken, is hij de enige met het motief, de middelen en de gelegenheid om hen iets aan te doen. (het moge duidelijk zijn, voor mij is Richard III schuldig aan de moord op zijn neefjes!)
Ondertussen was de troon van Richard niet heel zeker. Zijn vrouw was ziekelijk en zijn enige zoon zwak, geen basis voor een stevige dynastie.
Bovendien was er nog een iemand die recht zou kunnen hebben op de troon, de laatste Lancaster erfgenaam via Margaret Beaufort, Hendrik Tudor. Deze jongeman was al jarenlang in ballingschap, maar wat als hij zou trouwen met de oudste dochter van Edward IV, Elizabeth van York? Haar koninklijke afkomst en York-connectie zouden zijn regering alle legitimiteit verlenen die hij als Tudor niet had, en bovendien zou het een alliantie zijn die de vrede zou herstellen. Een einde aan de Rozenoorlogen door een huwelijk tussen Lancaster en York.
In 1485 kwam Hendrik met zijn leger naar Engeland en ontmoette hij Richard op het slagveld van Bosworth. Hier kwam een einde aan de regering van de zeer onpopulaire Richard III, zijn kroon werd na zijn dood in de modder gevonden en op het hoofd gezet van de nieuwe koning: Hendrik VII. Een nieuwe dynastie stond aan het roer in Engeland, voortaan regeerden de Tudors.
Elizabeth van York
Het verhaal in dit boek begint in 1470, als de jonge Elizabeth en al haar zusjes door haar moeder worden meegenomen om asiel aan te vragen in Westminster Abbey. Er is een opstand tegen Edward IV gaande en het gezin is hun leven niet zeker.
Die onzekerheid blijft als een schaduw over Elizabeths leven hangen. De gebeurtenissen kunnen nooit helemaal te ruste worden gelegd. De onzekerheid over het lot van haar broers zorgt er bijvoorbeeld voor dat de regering van Hendrik VII ook nooit helemaal rustig is.
Voor Elizabeth is op dat moment in 1470 nog niet heel duidelijk hoe lastig de situatie in Engeland is en hoe moeilijk het is voor koningen om hun kroon te behouden. Bondgenootschappen, facties, ruzies en ingewikkelde familierelaties zorgden voor een bijna niet op te lossen probleem. Maar in de jaren erna zal ze steeds beter begrijpen hoe de vork in de steel zit.
Elizabeths leven wordt ook gekenmerkt door verlies, haar broers, maar ook enkele zusjes overlijden jong, en als haar vader sterft verliest ze ook haar status als prinses. In haar huwelijk met Hendrik kennen ze weliswaar oprechte genegenheid, maar Hendrik is een wantrouwend en gesloten man die Elizabeth niet laat delen in zijn politieke beslissingen.
Hij neemt een aantal beslissingen waar niet aan te tornen valt. Zo laat hij Elizabeths zwakzinnige neef ter dood brengen omdat hij een bedreiging is voor zijn troon, verwijdert hij haar moeder van het hof en ontbindt het huwelijk van een van Elizabeths zusters voor een nieuw huwelijk met een van zijn bondgenoten.
De dood van enkele van hun kinderen, waaronder die van kroonprins Arthur, is een bron van verdriet.
In het begin van het boek is Elizabeth nog naïef, en vertrouwt ze bijvoorbeeld oom Richard, maar naarmate ze opgroeit, ziet ze meer en beseft ze meer. Zo ziet ze hoe haar hooghartige moeder die nooit vergeet dat ze koningin is, veel mensen tegen zich in het harnas heeft gejaagd. Ook moet ze onder ogen zien dat die aardige oom Richard waarschijnlijk verantwoordelijk was voor de dood van haar geliefde broers.
Van iemand die vooral reageert op wat haar gezegd wordt en wat er voor haar beslist wordt, neemt Elizabeth steeds meer zelf actie. Zo probeert ze haar familie te helpen als Richard de macht heeft, en speelt ze een substantiële rol in de komst van Hendrik naar Engeland.
Alison Weir weet die groei heel mooi en geloofwaardig te beschrijven. Zoals ik al zei is Alison Weir een historicus en zij is uitstekend op de hoogte. In een roman zoals deze heeft ze iets meer vrijheid om personages en gebeurtenissen in te vullen en dialogen te bedenken naar eigen goeddunken dan in een biografie, maar ze doet dit altijd binnen de historische mogelijkheden, Bovendien is ze een goede schrijfster.
Ik houd ervan hoe de details van het leven in die tijd naadloos in het verhaal passen, van de gewoontes rondom een geboorte tot de inrichting van een kamer of de mode die verandert.
De rijkdom van het koninklijk hof wordt heel duidelijk, in die tijd was het voor een koning belangrijk om te laten zien dat hij rijk was en de hoeveelheden damast, fluweel en hermelijn zijn hier een voorbeeld van, net zoals alle feesten, optochten en banketten.
Ik weet trouwens niet precies wat koningen als Edward IV of Hendrik VII nu precies voor hun volk deden om goed te regeren, het lijkt erop niet zo heel veel, want daar wordt eigenlijk niks over gezegd. Nu is dit ook vooral het verhaal van Elizabeth en zij zal hier weinig mee te maken hebben gehad, maar toch. Alleen maar jachtpartijen en politieke intriges zijn een wat dunne basis voor een regering, lijkt mij.
Heel duidelijk wordt dat het leven in die tijd, ook al was je koningin, niet gemakkelijk was. Als prins of prinses had je maar te doen wat je ouders zeiden en had je geen zeggenschap over wie bijvoorbeeld je huwelijkspartner zou worden. Als koningin moest je afscheid nemen van je kinderen die al snel na hun geboorte een eigen huishouding kregen. En de dood was voor iedereen dichtbij, of je nu rijk of arm was.
Elizabeth of York, the last White Rose is het eerste deel van een nieuwe trilogie door Alison Weir. Deel II over Hendrik VIII heb ik hier al liggen en het boek over Mary I komt uit in mei. Ik kan niet wachten!
Engelse titel: Elizabeth of York. The last White Rose (2022)
Bladzijdes: 500
(nog) niet in het Nederlands vertaald
Reacties
Een reactie posten