Het orakel van Napels, Mark Blaisse
De jonge Antonio was een slimme jongen, maar hij had een
slechte gezondheid. Er was zelfs even de angst dat hij vroeg zou sterven na een
ernstige val waarbij hij zijn hoofd beschadigde, maar gelukkig bleef hij leven
en zijn intelligentie bleek niet aangetast.
Door de boekhandel wist het gezin net het hoofd boven water
te houden, maar genoeg geld voor scholing was er niet. Gelukkig had Antonio
door de winkel wat contacten opgebouwd en zij lieten de jongen een opleiding
volgen. Gimabattista ging rechten studeren en werd aangenomen om privéles te
geven aan de kinderen van markies Rocca.
Ver buiten alle stof en dampen van Napels, was dit verblijf goed voor
zijn gezondheid en de bibliotheek van de markies én dat van het nabijgelegen
klooster waren van onschatbare waarde voor Giambattista.
Helaas kon hij hier
niet altijd blijven en na enkele jaren kwam hij weer naar Napels. Hij trouwde
en stichtte een gezin en wist een kleine leerstoel aan de universiteit te
bemachtigen. Maar zijn grote wens was om zijn ideeën uit te werken en laten
uitgeven.
Filosofie
Giambattista Vico’s belangstelling lag al vroeg bij de
filosofie en hij las verschillende werken van de grote filosofen uit zijn eigen
tijd en de eeuwen ervoor. Hij nam onder andere kennis van Plato,
Thomas van Aquino, Descartes, Hugo de Groot en John Locke. Hij bewonderde zelfstandig
denken en originele geesten en vanaf het allereerste begin was hij van plan
zijn jonge leerlingen en later zijn studenten te leren nadenken.
Voor Giambattista was het verleden ook belangrijk en hij vond
dat je de geschiedenis en de mensen in hun geheel moest bekijken. Niet alleen
je beperken tot het nieuwe, of alleen de wetenschap, maar mensen zijn meer dan
feiten en de maatschappij kun je daarom niet doorgronden zonder ook naar de
ontwikkeling van taal te kijken en de verhalen die mensen vertellen.
Hij toonde aan dat heel veel zaken in de geschiedenis zich
herhalen en dat mensen altijd hebben geworsteld met armoede, geloof en de vraag
hoe er het beste bestuurd kan worden, precies waar men in Napels ook over
nadacht. Je kunt het verleden dus gebruiken om het heden duidelijker te maken.
Napels in een nieuwe tijd
Dit alles speelt zich af tegen de achtergrond van Napels in
de 17e en 18e eeuw. Een stad waar achtereenvolgens de Spanjaarden,
de Oostenrijkers en de Bourbons de teugels in handen hadden, maar zij hadden weinig
aandacht voor de arme bevolking van Napels. Een stad waar rijke Engelsen kwamen
op hun Grand tour en waar de armen amper te eten hadden. Een stad waar
grotendeels op straat werd geleefd, de Vesuvius een eeuwige dreiging vormde en
de verschillen tussen de klassen soms onoverbrugbaar waren.
Maar tegelijkertijd leefde Giambattista Vico in een nieuwe
tijd. Nieuwe ideeën kwamen op over de rol van de mensen en de maatschappij,
over het bestuur en de plaats van geloof. De Inquisitie had niet meer zoveel
macht als in de eeuwen daarvoor en veel
Giambattista Vico las de boeken van de filosofen en vormde
hieruit zijn eigen originele filosofie. Hij nam niets klakkeloos aan, maar
probeerde bij iedereen die punten eruit te halen die hem zouden helpen om zijn
eigen ideeën aan te scherpen en dichter bij de essentie te komen van wat nu
precies waarheid was.
Het probleem van Giambattista Vico is dat hij uit een arme
familie kwam. Hij had mensen die hem hielpen en steunden, maar hij verdiende erg
weinig. Het is hem dan ook nooit gelukt om zijn boek in een grote oplage uit te
geven, daarvoor had hij gewoon het geld niet. Af en toe beloofde een hooggeplaatste
persoon om hem te financieren, maar na kritiek op het werk trok die zich vaak
weer terug. Met allerlei subversieve ideeën, of denkwijzen die volkomen uit de
pas liepen bij de heersende stroom, wilde men niet geassocieerd worden.
In zijn
eigen tijd werd Giambattista Vico door zijn vrienden en studenten gewaardeerd,
maar is hij nooit heel bekend geworden en zijn werk is nooit wijd verspreid
geweest.
Maar het mooie is dat deze originele denker wel heel veel
wetenschappers, historici en filosofen in de 19e en 20e
eeuw heeft geïnspireerd. Zijn boeken zijn hertaald en opnieuw uitgegeven en
zijn ideeën kregen navolgers. Men weet wat we aan hem te danken hebben.
Naadloos geheel
Mark Blaisse weet
het levensverhaal van Giambattista Vico, zijn filosofische ideeën en de
geschiedenis van Napels zonder enige moeite met elkaar te verweven tot een
schitterend en boeiend geheel. Dit boek leest ontzettend prettig door de mooie
zinnen en de soms rake observaties, maar vooral omdat die filosofie en de
geschiedenis een integraal onderdeel van het verhaal vormen. Je kunt
Giambattista niet begrijpen als je zijn stad en tijd niet begrijpt en Mark Blaisse beschrijft dit allemaal meesterlijk.
Ik weet niet helemaal of ik met deze bespreking genoeg recht doe aan
zowel Giambattista Vico als aan dit boek, dus laat ik alleen nog zeggen dat Het orakel van Napels een prachtige
roman is over een zeer bijzondere en originele man. Een boek dat ik met bijzonder
veel plezier gelezen heb.
Volledige titel: Het orakel van Napels. De alternatieve waarheid
van Giambattista Vico (1668-1744) (2018)
Bladzijdes: 238
Reacties
Een reactie posten