De lange weg naar Rome, Francesca Melandri

Soms heb je een boek dat zoveel indruk maakt, dat je prompt alle boeken van die auteur wil lezen. 

Dat gebeurde mij toen ik vorige week De lange weg naar Rome van Francesca Melandri las. Ten eerste kon ik het bijna niet wegleggen en ten tweede wist ik meteen dat de andere twee romans van haar die vertaald zijn, ook wil lezen.

Het is 2010, Berlusconi zit ferm in het zadel in Italië en heeft net een deal met kolonel Khadaffi gesloten over de vluchtelingen die vanuit Afrika komen.

Ilaria Profeti woont in Rome, in een appartement op de Esquilijn die haar vader ooit voor haar gekocht heeft. Na een lange werkdag krijgt ze echter bezoek, voor de deur staat een zwarte jongeman die zegt haar neef te zijn. Ilaria’s vader is zijn grootvader, die in Ethiopië een zoon verwekt heeft toen hij daar was tijdens de Italiaanse inval en bezetting. 

Ilaria en haar broer Atillo geloven de jongeman niet meteen, ze hebben nog nooit gehoord dat hun vader in Ethiopië was, hij was juist een partizaan die vocht tegen de fascisten.

Lastig is het vooral dat vader ondertussen behoorlijk dement is geworden en uitleg van zijn kant niet meer mogelijk is.

Het verhaal springt heen en weer tussen de gebeurtenissen in Rome in 2010 en de jaren ervoor, toen de jongeman werd opgepakt door het Ethiopische regime en probeerde via Libië te vluchten naar Europa.  

Maar we gaan ook verder terug, naar de jaren ’20 en ’30 toen Mussolini vastbesloten was om van Italië weer een groot rijk te maken, met koloniën. In 1935 viel Italië Ethiopië (toen Abessinië genoemd) binnen en werd met harde hand de macht overgenomen.

Nadat in 1938 ook Italië rassenwetten aannam, werden de verhoudingen tussen de Italianen en de Afrikanen moeilijker, huwelijken tussen de beiden groepen werden niet langer toegestaan en de kinderen die uit een verhouding met een Afrikaanse vrouw werden geboren werden niet erkend.

Het blijkt dat de jonge Atillo Profeti inderdaad in Abessinie was en wel als vrijwilliger bij de zwarthemden. Hij kreeg een positie als assistent van de antropoloog Lidio Cipriani die de taak had om de verschillende volkeren in Afrika te beschrijven en in kaart te brengen om op die manier het bewijs te leveren dat Afrikanen geen echte mensen waren.

De lange weg naar Rome is een bijzonder gelaagde roman, waarin heel veel naar voren komt. De situatie van vluchtelingen en de schrijnende omstandigheden in de asielzoekerscentra, de corruptie in de politiek en het bedrijfsleven, het huidige regime in Ethiopië en het moorddadige bewind van Megistu en de DERG in de jaren ’70 en ’80, de gruwelijke bezetting van Abessinië in de jaren ’30 en het fascisme in Italië. Het knappe is dat Francesca Melandri al deze gegevens moeiteloos weet te verwerken en te verweven in het verhaal.

Tegelijkertijd is het ook een roman over goed en fout en waar de grens daartussen ligt. Iemand die je in het begin van het verhaal nog als ‘fout’ zou bestempelen omdat hij altijd fascist is gebleven, blijkt aan het einde van de roman een stuk eervoller te zijn dan iemand die zogenaamd aan de goede kant stond maar in werkelijkheid op tijd heeft gewisseld.  

Atillo Profeti is vooral een opportunist, iemand die altijd wil overleven en de gemakkelijke weg kiest. Tegelijkertijd probeert hij op zijn manier voor zijn kinderen te zorgen. Voor de zonen en de dochter uit zijn eerste en zijn tweede gezin, die hij trouwens jarenlang met kunstig gegoochel uit elkaar weet te houden en zelfs voor zijn Ethiopische zoon doet hij moeite als blijkt dat die in de gevangenis van het regime zit.

Het is deze nuance die dit boek zo mooi maakt, niemand is zwart-wit en geen situatie heeft maar één kant. Het is een boek vol lagen en vol informatie, maar het leest niet als een volgepropt boek waar van alles met de haren bij is gesleept. Alles hoort bij elkaar en grijpt in elkaar en naarmate je verder leest en dieper in het verhaal komt, begrijp je pas hoe ontzettend goed dit boek is.

De Italiaanse titel Sangue iusto (Het juiste bloed), dekt de lading trouwens een stuk beter dan de Nederlandse titel, want in dit boek draait het om de verhoudingen tussen Europeanen en Afrikanen, tussen onderdrukkers en onderdrukten, tussen kolonisator en gekoloniseerden en alle implicaties die dat tot op de dag van vandaag heeft.

Er zijn tegenwoordig geen rassenwetten meer, maar racisme en discriminatie zijn er nog altijd wel en voor sommige mensen zijn de vluchtelingen uit Afrika amper menselijk en hoeven zij geen humane behandeling te krijgen.

Voor de jongeman die op de drempel van Ilaria staat is het hebben van het juiste bloed van levensbelang, als blijkt dat hij voor een deel Italiaans bloed heeft, heeft hij een grotere kans op een verblijfsvergunning.

De lange weg naar Rome is een prachtige en onovertroffen roman en zoals ik al zei, ik wil nu meteen de andere romans van Francesca Melandri lezen, ik denk namelijk dat die net zoveel indruk zullen maken.

Originele Italiaanse titel: Sangue giusto (2017)

Nederlandse uitgave: 2018 door uitgeverij Cossee

Nederlandse vertaling: Etta Maris

Bladzijdes: 521