Mevrouw Dalloway, Virginia Woolf

Op een mooie dag in juni 1923 stapt mevrouw Dalloway naar buiten om zelf de bloemen te kopen voor het feest dat ze die avond zal geven. Ze geniet van de mooie ochtend, het vooruitzicht van het feestje. 

En terwijl ze door Londen loopt én gedurende de rest van de dag als ze bezig is met de voorbereidingen van het feest, denkt ze terug aan vroeger, toen ze haar jeugdvrienden Peter en Sally had en verliefd werd op de rustige Richard Dalloway en elke ochtend nog mooi en fris was. (omdat als je jong bent en op de drempel van het leven staat, alles nog fris is en een belofte inhoudt).

Ze krijgt die dag echter ook nog onverwacht bezoek, namelijk diezelfde oude vriend Peter, die ze al in geen jaren gezien heeft en die ondanks alle verwachtingen van vroeger, nooit veel heeft bereikt. 

Hij is nu over uit India en komt even aan bij Clarissa, om te kijken hoe het met haar gaat. Het is wel duidelijk dat Clarissa destijds zijn hart heeft gebroken en dat hij nog altijd haar keuze voor saaie Richard Dalloway niet begrijpt.

Clarissa mijmert over hoe anders haar leven had kunnen verlopen, als ze andere keuzes had gemaakt. Maar tegelijkertijd weet ze ook dat ze geen andere keuze had kunnen maken. Ze weet dat Peter en Sally destijds radicale ideeën hadden en vonden dat ze voor veiligheid koos uit lafheid, maar Peter kon haar niet bieden wat ze nodig had, en wat Sally scheen te bieden, was ook veel te onzeker en te vaag. 

Nee, Clarissa is nu gesetteld en comfortabel in haar rol als echtgenote van een politicus en society-gastvrouw en nu hoeft ze alleen maar te hopen dat haar feestje een succes wordt.

Parallel aan de dag van Clarissa, loopt de dag van Septimus Warren-Smith, een oorlogsveteraan die last heeft van shellshock, of PTSS zoals we dat nu zouden noemen. Hij heeft angstaanvallen, heeft visioenen en lijdt aan depressie. Zijn Italiaanse vrouw Reza weet niet hoe ze hem helpen moet en heeft haar hoop gesteld op de artsen.

De huisarts neemt shellshock helaas niet serieus, en vindt dat dit opgelost kan worden als Septimus zichzelf zou vermannen en gewoon een nieuwe hobby zou oppakken of cricket zou gaan spelen. Een nieuwe arts, een specialist, ziet de ernst wel in en schrijft een rusthuis voor, maar als de huisarts hem hiervoor komt ophalen, neemt Septimus een onomkeerbare beslissing.

Mrs Dalloway is geschreven in een Stream of Consciousness. We krijgen niet alleen Clarissa’s mijmeringen mee en die van de andere belangrijke personages, maar af en toe hoppen we ook het hoofd van een toevallige voorbijganger in, die commentaar levert op wat ze op dat moment zien of wat er op dat moment gebeurt. De gedachten dartelen maar door en komen dan weer terug bij Clarissa. 

Dit is trouwens één van de redenen dat ik Virginia Woolf liever in vertaling lees, de drempel is lager en dat verhoogt mijn leesplezier en dan kan ik mijn aandacht geven aan al die andere belangrijke en mooie lagen in het verhaal. (en de vertaling is uitstekend!)

Veel van deze roman gaat over andere mensen dan Clarissa, maar ook als zij niet lijflijk aanwezig is, is ze de focus van de gedachten van anderen en iedereen ziet haar op een andere manier.

Het verhaal speelt zich maar af op één dag, maar op die ene dag komen we wel heel veel te weten. In een enkele zin of een enkele scene wordt veel duidelijk.

De beginzin geeft al aan dat bloemen kopen iets is dat Clarissa belangrijk vindt, dit zegt iets over haar. En blijkbaar doet ze niet vaak de boodschappen, want het is het waard om te vermelden dat ze deze bloemen wél zelf zal kopen.

Prachtig vond ik een scene waarin Richard Dalloway en een oude vriend, Hugh, een sieraad willen kopen voor Hughs vrouw. Richard besluit dan om voor Clarissa bloemen te kopen. Je zou zeggen dat iemand die dure juwelen koopt meer van zijn vrouw houdt, dan iemand die alleen maar bloemen meeneemt, maar dit zit toch anders. Hugh koopt die ketting namelijk ook omdat het een goede investering is, terwijl Richard weet hoeveel Clarissa van bloemen houdt. Zij wordt van een bos rozen blijer dan van een dure armband. Ondanks wat anderen misschien beweren of dachten toen ze gingen trouwen, houdt Richard oprecht van Clarissa en zijn ze samen heel gelukkig.

Je zou Clarissa Dalloway als een oppervlakkige vrouw kunnen zien, die zich alleen maar druk maakt over een feestje. Zo zien veel lezers haar misschien en in ieder geval ook veel mensen in het boek. Aan de buitenkant lijkt ze zich alleen maar met dat feestje bezig te houden en of ze wel de juiste keuzes heeft gemaakt om het feestje tot een succes te maken. 

Maar daaronder gaan haar gedachten juist over het leven, de keuzes die een mens maakt en het besef dat dit leven het enige is dat een mens wordt gegeven. Je kunt twijfelen over het verleden en er met weemoed aan terug denken, maar je kunt niks overdoen en gedane zaken nemen geen keer. Aan het einde van de avond accepteert Clarissa dit ook en kiest ze nogmaals bewust voor het leven dat ze nu heeft. 

Virginia Woolf in 1927

Er is natuurlijk een heel duidelijk contrast tussen Septimus Warren-Smith en Clarissa. Aan de ene kant iemand uit een lagere sociale klasse die moeite heeft om rond te komen, tegenover een dame uit de hogere kringen. Een gekwelde oorlogsveteraan die niet meer gelooft in het goede in de mens tegenover iemand die bloemen koopt voor een feestje.

Toch zijn er ook overeenkomsten in hun gevoelens en de twijfels die ze hebben en de manier waarop ze nadenken over het leven. Al is de keuze die ze aan het einde van de dag maken van totaal verschillende aard. Het is dan opnieuw een tegenstelling, tussen iemand die gezond is en iemand die ziek is.

Prachtig kruisen de twee levens elkaar die dag regelmatig, al zijn ze zich daar niet van bewust, de lezer merkt dit wel op. Het is alleen maar één van de vele verbanden en lagen in dit boek, die Mevrouw Dalloway zo mooi maken.

Ik kan trouwens ook de prachtige film uit 1997 aanbevelen, geregisseerd door Marleen Gorris en met onder andere Vanessa Redgrave als Clarissa Dalloway!

Originele titel: Mrs. Dalloway (1925)

Deze Nederlandse uitgave: 2017 door uitgeverij Atheneum, Polak en van Gennep (met de mooie kaft met het schilderij van Vanessa Bell op de voorkant) 

Nederlandse vertaling: Boukje Verheij

Bladzijdes: 182