Het wit en het purper, Willemijn van Dijk

In het Romeinse rijk was een slaaf iemand zonder enige rechten. Hij of zij was bezit en de enige hoop die je had was dat je bepaalde talenten of vaardigheden had die je meester tot nut konden zijn.

Gewaardeerde slaven kregen beloningen voor hun werk en konden sparen voor hun vrijlating, of hopen dat ze door de meester werden vrijgelaten. Als vrijgelatene bleef je een band houden met je voormalige meester. Vaak namen de slaven de achternaam aan van hun vroegere eigenaars en ze bleven hen loyaliteit verschuldigd.

Pallas is nog een kleine jongen als hij als slaaf verkocht wordt en naar Rome wordt gebracht. Hier komt hij terecht in de huishouding van gerespecteerde matrone Antonia, de moeder van Germanicus en Claudius, schoondochter van Livia en Augustus.

Hij staat op goede voet met de jongere zoon van Antonia, Claudius. Claudius wordt door de familie genegeerd omdat hij beschouwd wordt als een schande door zijn gestotter en mismaaktheid.

De kleine Pallas krijgt een gedegen opleiding en al snel wordt duidelijk dat hij een talent heeft voor cijfers. Hij beheert de boeken voor Antonia en zijn trouw wordt zeer gewaardeerd. Hij wordt zelfs belast met vertrouwelijke informatie.

Dit alles legt Pallas geen windeieren en hij wordt door Antonia vrijgelaten. Hij blijft weliswaar bij de familie in dienst als boekhouder, maar hij  mag nu de witte toga van een burger dragen, trouwen en rijkdom vergaren en zijn kinderen zullen als vrije burgers geboren worden.

Wanneer Claudius ondanks alle waarschijnlijkheid toch keizer wordt, nadat de Pretoriaanse garde keizer Caligula heeft vermoord, kan hij een gewaardeerde en loyale werknemer wel gebruiken en de ster van Pallas rijst tot grote hoogte. Hij heeft zijn vingers in alle financiële pappotten en hoewel hij de keizer goed dient, vergeet hij zichzelf zeker niet.

Als Agrippina haar zinnen erop zet om met Claudius te trouwen en haar zoon Nero naar voren schuift als troonopvolger ten gunste van Claudius’ eigen zoon Britannicus, verbindt Pallas zijn lot met dat van Agrippina. Hij is haar trouw en staat in alles aan haar kant en hoewel hij niet blind is voor de dubieuze keuzes die gemaakt worden, gaat hij overal in mee om zijn eigen positie veilig te stellen.

De vraag is echter of het wel zo verstandig is om je te verbinden met iemand die zo onberekenbaar en wispelturig is als Nero.

De situatie in Rome in deze tijd is ontzettend interessant. De moordenaars van Julius Caesar hoopten de Republiek te redden, maar maakten juist de weg vrij voor het ontstaan van het keizerrijk, waarin één man alle macht had. De keizers Augustus, Tiberius, Caligula, Claudius en Nero waren allemaal leden van de Julisch-Claudische familie die in deze eerste decennia regeerde. 

Zij waren bezig om hun macht te consolideren en moesten laveren tussen de Senaat en het leger, terwijl ze Romeinse volk rustig en hun eigen familieleden in toom moesten houden. Ondertussen was het Romeinse Rijk op haar hoogtepunt en regeerde Rome de wereld.

Enige tijd geleden heb ik geschreven waar een goede historische roman voor mij aan moet voldoen. Een goed geschreven verhaal met personages die passen binnen hun eigen tijd en met een goede historische achtergrond. Bovendien wil ik graag iets nieuws leren en houd ik van een gedegen verantwoording van de schrijver.

Het wit en het purper voldoet, wat mij betreft aan deze voorwaarden. Willemijn van Dijk is zeer goed ingevoerd in het onderwerp en is in staat om de complexe situatie in Rome soepel weer te geven, zonder de fout te maken heel veel te willen uitleggen. De stamboom van de ingewikkelde familie voorin is hard nodig, maar dat komt omdat de wirwar van huwelijken en adopties anders niet uit elkaar te houden is. De lijst met personages achterin is ook handig.

Pallas en de meeste andere personen hebben werkelijk bestaan en daardoor zijn bepaalde feiten bekend. De invulling van de rest is het speelveld van de romanschrijver en het hangt van haar of zijn kunde af of dit goed lukt. In dit geval is dat een volmondig: 'Ja'. 

Willemijn van Dijk schrijft mooi en beeldend en voor mij kwam het oude Rome tot leven.

Heel fijn ook dat er in de karakters van de personages geen rare wanklanken zaten die hen ongeloofwaardig maakten, ze waren Romeinen uit de eerste eeuw na Christus in hun doen en denken.

Voor Pallas is zijn vrijheid die hij heeft verworven het allerbelangrijkste. Hij is van slaaf een gerespecteerd man geworden, al raakt hij ook een beetje verblind door zijn eigen macht en ziet hij niet dat hij gemanipuleerd wordt. Hij wil koste wat het kost zijn verworvenheden, zijn rijkdom en positie, behouden en als hij eenmaal voor Agrippina en Nero kiest heeft hij geen keuze meer, hij moet verder op deze weg.

Begrijpelijk, maar niet heel sympathiek, want het opzij zetten van Britannicus was een schoftenstreek die voor Nero de weg vrijmaakte om zijn stiefbroer te vermoorden. Maar dat terzijde.

Pallas is iemand met nuance, iemand die niet helemaal zwart of wit is, maar hij is een afgrond persoon, net zoals veel van de andere mensen in het boek. Dit vind ik altijd een grote verdienste.

Het enige kleine mini-minpuntje dat ik kan bedenken is dat ik graag iets meer had gehoord over de bronnen die Willemijn van Dijk heeft gebruikt, maar dat is de historicus in mij, ik denk dat de meeste andere lezers de aanwezige verantwoording goed genoeg vinden.

Het wit en het purper is wat mij betreft meer dan geslaagd, ik heb er zeer van genoten. Ik kijk nu al uit naar het nieuwe boek van Willemijn van Dijk, waarvan ik alleen maar kan hopen dat die zich ook in het oude Rome afspeelt.

Uitgegeven in 2019 door uitgeverij Ambo/Anthos

Bladzijdes: 403

Gisteren besprak ik trouwens (hier) Dynastie van Tom Holland, voor iedereen die meer achtergrond bij deze fascinerende periode wil.