Bijzonder portret: Barones Varvara Ivanova Üxküll von Gyllenband (1850-1928)

Het is een hele mond vol, de naam van de dame op dit portret!

Deze dame was van Servische afkomst. Varvara werd geboren in gegoede kringen, haar vader was een hoge officier. Ze trouwde al heel jong, en vertrok met haar man naar Parijs. Hier begon ze haar literaire carrière. Ze schreef zelf onder andere romans, maar vertaalde ook Russische werken in het Frans. 

Ze trouwde na haar scheiding met de baron Üxküll von Gyllenband. Hij was ook veel ouder dan zij was, net als haar eerste man en hij was de Russische ambassadeur in Rome. In 1888 verhuisden ze weer naar Sint Petersburg. 

Barones Varvara (ik heb de naam trouwens ook als Barbara gelezen, ik neem aan dat Varvara hier de Russische spellingsvariant van is?) werd al snel het middelpunt van het culturele leven in de hoofdstad. Iedereen kwam naar haar literaire salon en hier konden zowel schrijvers, schilders en andere kunstenaars, als denkers, dichters en studenten gevonden worden. 

De barones was geboeid door de ideeën van Leo Tolstoj, die trouwens vaak op bezoek kwam, en mede onder zijn invloed deed ze veel aan liefdadigheid. Het lot van de armen trok ze zich erg aan en ze probeerde veel voor hen te doen. 

Het portret

De grote Russische schilder Ilja Repin kwam ook regelmatig in de salon van de barones en was een groot fan van haar. Dit portret schilderde hij in 1889. Het is een staand portret, ten voeten uit. Het is een opvallend portret, van een opvallende vrouw. Niet iemand die rustig afwacht, maar iemand die weet wat ze waard is. 

De schaduw over haar gezicht trekt juist de aandacht naar haar gezicht, omlijst door de bijzondere muts en blouse. 

Je kunt uit de dracht van de barones opmaken dat ze een originele geest heeft en niet de gebaande paden volgt. 

De rode blouse die ze draagt is in de mode die à la Garibaldi genoemd werd. Garibaldi was de leider van de Italiaanse eenwording en de rode blouses die hij en zijn volgelingen droegen, werden populair in heel Europa. 

Dit portret werd erg bekend en leverde haar de bijnaam 'De rode barones' op, zowel naar de rode blouse als een verwijzing naar haar liefdadigheidswerk. 

Haar latere leven

Al haar liefdadigheidswerk en haar verpleegsterswerk tijdens de Eerste Wereldoorlog hielp haar echter niet toen de Russische Revolutie uitbrak. Ze werd door de communisten uit haar huis gezet en zou uiteindelijk samen met één van haar zonen naar Parijs weten te vluchten. Hier zou ze tot haar dood, enkele jaren later, wonen. 

Dit portret schijnt trouwens vaak als omslag voor de roman Anna Karenina gebruikt te zijn, niet zo gek als je bedenkt dat barones Vavara en Leo Tolstoj elkaar kenden en dit bij uitstek het portret is van een eigenzinnige Peterburgse dame uit de aristocratie. 

Het is in ieder geval een schitterend portret waar je meteen door gefascineerd wordt, een portret dat ook laat zien hoe goed Ilja Repin was als schilder. 

Het portret hangt nu in Moskou en is deel van de collectie die werd opgezet door kunstverzamelaar Pavel Tretjakov, eind 19e eeuw.