Nachtpassagier, Maurice Pons

Een jonge schrijver gaat regelmatig met de auto van Parijs naar het zuiden, waar één van zijn boeken verfilmd wordt. Hij houdt van autorijden en ziet zijn auto als een persoonlijkheid, een reisgezel. 

Op een dag vraagt een collega hem of hij op zijn eerstkomende rit een passagier wil meenemen. Deze jongeman blijkt een Algerijn te zijn, en één die weinig zegt en nog minder zin heeft om vertrouwelijk te worden. De linnen tas die hij bij zich heeft, laat hij nooit los en het is onduidelijk wat erin zit. 

De Algerijnse oorlog is bezig en in die context kan er in die linnen tas van alles zitten, geld of wapens en de jongeman kan allerlei redenen hebben om snel Parijs te moeten verlaten. De schrijver heeft geen idee, en heel politiek bewust is hij sowieso niet. 

In de lange uren dat ze echter samen in de auto zitten, en de korte ontmoetingen die ze onderweg hebben, smeden echter el een band en langzamerhand komen er toch enkele gesprekken los die wat kleine tipjes van de sluier oplichten. In ieder geval wordt duidelijk dat de situatie niet helemaal zwart-wit is. 

En hoewel de schrijver en de passagier uiteindelijk afscheid nemen zonder dat de schrijver precies weet wat er aan de hand was, is hij wel voor een klein moment onderdeel geweest van een groter geheel. 

Deze novelle is met recht een Franse klassieker te noemen. Het is een klein verhaal in het feit dat het zich afspeelt in die ene autorit, maar tegelijkertijd zitten er heel veel lagen in. Niet alles is zwart-wit en achter elk mens zit een geschiedenis. En soms zijn de zaken anders dan je eerst denkt. 

Op de achterkant staat dat het boek bijna een road-movie is, en dat klopt wel, zowel letterlijk als figuurlijk door de vaart in het verhaal. Je leeft mee met de schrijver en zijn liefde voor het autorijden en zijn auto dat bijna een derde personage in het verhaal is, zo levendig en beeldend het wordt beschreven. 

Bij het verlaten van de stad merkte ik dat we verkeerd gereden waren. Want mijn auto is gewend om naar het zuiden te gaan. Door zijn mechanische instinct en vermoedelijk een tikje snobisme was hij recht door Sens gestoken en rechtstreeks via de N6 richting Auxerre en Avallon gereden. Als ik alleen was geweest zou ik hem meteen terug hebben laten rijden, waar hij een hekel aan heeft, en bij het begin van Sens de snelweg weer hebben gepakt. Maar ik wilde hem niet vernederen waar een vreemde bij was. 

Mooi hoe langzaam tijdens de rit de barrière tussen de chauffeur en de passagier kleiner wordt en er zelfs een soort van vriendschap ontstaat. In ieder geval een vorm van respect en wederzijdse waardering waardoor je elkaar vriendelijk gezind bent. Niet alle losse eindjes worden afgewerkt, en de passagier verdwijnt weer uit het leven van de schrijver zoals zij beiden ook uit het onze verdwijnen. 

Van mij had het boek nog een keer zo lang mogen zijn, maar de kracht zit waarschijnlijk ook in de  geringe lengte, waardoor het noodgedwongen kort blijft en er geen zijpaden of allerlei uitweidingen zijn. Ondanks dat het nog geen honderd bladzijdes telt, vond ik het een bijzonder en mooi verhaal. 

Originele Franse titel: Le passagier de la nuit (1960)

Nederlandse uitgave 2017 door uitgeverij Vleugels

Nederlandse vertaling: Mirjam de Veth

Bladzijdes: 93