Dora Bruder, Patrick Modiano

Een krantenadvertentie wekt Patrick Modiano´s belangstelling. Het is een krant uit 1941 en de advertentie gaat over een meisje van 15 dat is weggelopen. Er wordt gevraagd om eventuele inlichtingen te brengen naar een adres in het noorden van Parijs, waar haar ouders wonen.

In de jaren die volgen, gaat Patrick Modiano naar Dora Bruder op zoek. Waar is ze geweest, is ze nog teruggekomen en wat is er met haar gebeurd?

Wat volgt is een verslag van de feiten die hij te pakken weet te krijgen. Dora Bruder, een Joodse leerlinge op een katholiek internaat, loopt op een zondagavond weg. De reden waarom zullen we nooit weten, waar ze is geweest komt ook nooit meer boven water.

Feit is wel dat sinds een paar maanden de Duitsers steeds meer maatregelen nemen om de Joden in Parijs op te pakken en Dora en haar ouders hier uiteindelijk het slachtoffer van worden.

Dit is een boek dat niet in een genre te vatten is. Het is een roman, een verslag, een detective en het zijn memoires.

Aan de ene kant is het non-fictie, maar Modiano is zich altijd bewust van het feit dat hij schrijver is en zelfs als hij het over zichzelf heeft, weet je nooit helemaal zeker wat echt is en waar hij van zichzelf een romanpersonage maakt.

Hij noemt feiten, data en plaatsen, daar staan zijn boeken om bekend, maar tegelijkertijd kan hij deze soms naar zijn hand zetten en gebeurtenissen, mensen en plekken naar believen veranderen.

Zoals altijd beseft Patrick Modiano zich dat de tijd verder gaat en dat mensen daarin kunnen verdwijnen. Plaatsen en gebouwen ook trouwens, huizen worden afgebroken, nieuwe wegen worden aangelegd en voor je het weet is er niets meer over van wat er eens was.

Van Dora weten we een aantal zaken, juist omdat ze is opgepakt, en dat maakt deze zoektocht erg triest. We weten dat er van haar nooit een huwelijksadvertentie of een geboorteaankondiging in de kranten van latere jaren komen te staan.

Het echt trieste is dat Dora misschien een kans had gehad om de oorlog te overleven, maar door het weglopen uit het internaat, gaf ze ook de relatieve veiligheid op die het internaat kon bieden. Tijdens de oorlogen hebben veel kloosters en internaten onderdak geboden aan Joodse kinderen, in een poging hen te beschermen.

In Dora´s leven blijft veel onduidelijk. We weten dus niet zeker waar ze is geweest of wat ze heeft gedaan toen ze weggelopen was. Enkele schaarse feiten komen maar naar voren, de rest moet ingevuld worden met speculatie.

Dit klinkt alsof het een heel dun verhaaltje is, maar dat is het zeker niet. Door de manier waarop Patrick Modiano schrijft, door de voorbeelden die hij erbij kan halen van andere mensen die hij tijdens zijn zoektocht tegenkomt, is het juist indringend in alle soberheid en eenvoud. Ik denk persoonlijk ook dat niemand dit zo goed gedaan zou kunnen hebben als deze schrijver.  

Patrick Modiano linkt het leven van Dora Bruder aan zijn eigen leven. Hij doet dit door zijn herinneringen aan de plaatsen die hij kent waar zij ook is geweest, maar ook door de parallellen in hun leven, zoals het feit dat ze beiden zijn weggelopen. 

Hij lijkt daardoor een band te voelen met het meisje, van hem gescheiden door de dood en de vele jaren die er tussen hen liggen. Zij is misschien een symbool voor een tijd, een leven, maar ook een Parijs dat verdwenen is en nooit meer terug zal komen. Net als zoveel andere mensen nooit zijn teruggekomen. 

Boulevard Orano 41 (mei 2016)

De laatste keer dat ik in Parijs was, heb ik het adres opgezocht waar Dora Bruder heeft gewoond, Boulevard Ornano nr 41. Dit huis staat er nog, en het is, samen met de advertentie en dit stilmakende  en ontroerende verslag van haar bestaan, een van de weinige tastbare herinneringen die er aan haar jonge leven zijn.

Originele Franse titel: Dora Bruder

Uitgegeven in 1997

Nederlandse uitgave 1998 door uitgeverij Meulenhoff

Nederlandse vertaling: Maarten Elzinga

Bladzijdes: 134