Verstand en gevoel, Jane Austen

Het verhaal van deze Engelse klassieker zal wel grotendeels bekend zijn, maar voor wie het niet meer helemaal paraat heeft, hier een kleine samenvatting.

Elinor en Marianne Dashwood zijn twee zusters, die met hun jongere zusje en hun ouders op het landgoed Norland Park wonen. Helaas moeten ze hier weg als hun vader sterft en het landgoed aan zijn zoon uit een eerder huwelijk komt. Deze John heeft een huwelijk gesloten met een vrouw die helaas al zijn slechte eigenschappen versterkt, en veel hoeven ze van hem niet te verwachten.

De beide zussen zijn erg verschillend van karakter. Elinor is verstandig en gematigd in haar doen in laten en is zelfs hun moeder tot steun. Marianne laat haar gevoel de boventoon voeren en weigert om zich op welke manier dan ook aan de conventies te houden. Zij is een typisch voorbeeld van de romantiek, vol heftige emoties en een hang naar het dramatische.

Veel geld heeft de familie Dashwood niet, maar gelukkig is er een ver familielid, sir John, die zo vriendelijk is om hen een cottage op zijn landgoed aan te bieden. Ze wonen hier heel geriefelijk en leren nieuwe mensen kennen, Sir John en zijn echtgenote Lady Middleton die weliswaar heel hartelijk, maar weinig ontwikkeld zijn, Sir John’s schoonmoeder mevrouw Jenkins, en Kolonel Barton, een oude vriend van Sir John.

Kolonel Barton is een kalme en bedaarde man, maar er wordt gefluisterd dat er in zijn verleden wat schandalen zijn. Marianne kan in hem niet anders zien dan een oude man (hij is al 35!), maar Elinor leert al snel zijn goede karakter waarderen.

Iedereen hoopt dat Elinor en Marianne goede huwelijken zullen sluiten en elke jongeman die in de buurt komt, wordt meteen door alle omstanders gekeurd en uitgebreid besproken.

Elinor heeft een diepe vriendschap opgevat voor de broer van haar schoonzus, Edward, maar houdt voor iedereen verborgen wat haar gevoelens zijn, zodat als ze erachter komt dat hij al een verbintenis aan iemand anders heeft beloofd, niemand precies weet hoe ze zich hieronder voelt.

Voor Marianne lijkt er een huwelijk mogelijk te zijn dat al aan haar eisen voldoet, als zij tijdens een wandeling valt en naar huis wordt gedragen door de romantische jongeman John Willoughby. Als snel lappen beide jonge mensen alle conventies aan hun laars en iedereen verwacht elk moment dat er verloving wordt aangekondigd.

Willoughby moet echter de streek verlaten voor zaken en laat vervolgens niets meer van zich horen.

Pas als de meisjes met mevrouw Jenkins meegaan voor een lange logeerpartij in Londen, zien ze Willoughby terug, en wordt het duidelijk waarom Willoughby nooit meer contact opnam en komt ook de situatie met Edward tot een ontknoping.

Duidelijk wordt dan ook, hoezeer de zusters verschillen in hun reacties op een moeilijke situatie, waar de één niets laat blijken en zich keurig aan alle beleefde omgangsvormen blijft houden, gaat de ander helemaal los in haar verdriet. En pas na een grote crisis zal Marianne beseffen dat er misschien toch wel iets van waarde zit in een iets gematigdere uiting van gevoelens.

Sense and Sensibility is de eerste roman van Jane Austen die in 1811 werd uitgegeven. Oorspronkelijk had ze dit geschreven als een briefroman en was de titel Elinor and Marianne. Ze heeft het boek echter meerdere keren omgewerkt en uiteindelijk werd het als Sense and Sensibility uitgegeven. Dit gebeurde nog niet onder haar eigen naam, maar anoniem, by a lady. Dit was vrij gebruikelijk in die tijd.

Inkomen en huwelijkskandidaten spelen altijd een grote rol bij Jane Austen en dit is geen wonder. In een tijd waar er voor vrouwen geen opleidingsmogelijkheden of carrières in het verschiet lagen en een ongetrouwde vrouw afhankelijk was van de liefdadigheid van haar familie, was trouwen de enige mogelijkheid op een zelfstandig leven.

En aangezien er ook nog geen sociale voorzieningen waren, op armenzorg van de kerk na, was het niet onbelangrijk om een goed huwelijk te sluiten, met een kandidaat die in staat was om in het levensonderhoud van een gezin te voorzien. Er was een druk maatschappelijk debat in die tijd over in hoeverre je een huwelijk uit liefde moest sluiten en in hoeverre je daarbij verstandig moest zijn en op inkomen moest letten.

In een maatschappij waar de regels voor gedrag streng waren, was het dus zaak om niet op een negatieve manier in het oog te springen, door gedrag te vertonen dat afkeurenswaardig was of zelfs de eer van een meisje kon bezoedelen. Dit gooide namelijk niet alleen haar eigen glazen in, maar kon ook verstrekkende gevolgen hebben voor haar familieleden.

Het gedrag van Marianne was in dat opzicht niet verstandig, want ze kon er voor zorgen dat zowel zijzelf als haar beide zusters als ongeschikte huwelijkskandidaten werden bestempeld, met alle gevolgen van dien.  

Ik vind Verstand en gevoel een heerlijke roman, die ik regelmatig met veel plezier herlees. Ik houd van Elinor en haar rustige aard en bewonder Marianne die in staat is om uiteindelijk te groeien en te veranderen. Ik geef weinig om Edward Ferrars, maar kapitein Brandon is een fijne man waarvan je hoopt dat hij uiteindelijk het geluk zal krijgen dat hij verdient. Je kunt je afvragen of dit met Marianne zou kunnen, maar Jane Austen geeft ons reden om te geloven dat dit toch wel het geval is, dus daar moeten we dan op vertrouwen. 

Ik geniet heel erg van de droge humor die Jane Austen gebruikt om mensen en situaties te beschrijven en er soms een beetje spot mee te drijven. Soms staan er heel vileine opmerkingen die je echt even twee keer moet lezen om te zien of dit er echt staat. Ja, hier wordt iemand flink op de hak genomen.

Heel leuk zijn ook de details die informatie geven over het dagelijks leven in 1810, zoals dat parlementsleden hun post gratis konden versturen, en dat afspraken om op bezoek te gaan bij elkaar werden gemaakt als de maan scheen, vooral op het platteland.

Meer dan 200 jaar geleden geschreven, maar nog altijd fris en heerlijk om te lezen, Verstand en gevoel is een klassieker die ik iedereen kan aanbevelen.  

Originele titel: Sense and Sensibility (1811)

Deze Nederlandse uitgave: 2019 door Rainbow

Nederlandse vertaling: Elke Meiborg

Bladzijdes: 408