Mansfield Park, Jane Austen

In Mansfield Park maken we kennis met Fanny Price, een jong meisje van tien jaar oud, dat wordt uitgekozen om te gaan wonen bij haar rijkere oom en tante, aangezien haar moeder ver beneden haar stand is getrouwd.

Fannie komt terecht op Mansfield Park, bij haar oom en tante Bertram, hun twee zonen Tom en Edmund en twee dochters Mary en Julia.

Haar positie is vanaf het begin een lastige. Oom en tante Bertram laten zich niet heel veel aan Fanny gelegen liggen. Lady Bertram is daarvoor veel te indolent en oppervlakkig en zij besteedt haar tijd vooral aan op de sofa zitten en brieven schrijven. 

Sir Thomas Bertrand is bereid een nichtje op te nemen, maar weet niet helemaal hoe hij haar moet bejegenen. Hij luistert hierbij iets teveel naar zijn andere schoonzus, mevrouw Norris, die vanaf het begin heeft gezegd dat Fanny vooral dankbaar moet zijn en nooit ergens op mag rekenen. Sir Thomas wil Fanny niet verwennen en kiest daarom voor het andere uiterste, namelijk barsheid.

Er was weinig kans op dat Fanny zich airs zou geven in haar nieuwe gunstige situatie, omdat ze een heel en pijnlijk verlegen meisje is en haar nieuwe omgeving boezemt haar vooral angst in. De enige die haar helpt en die vriendelijk voor haar is, is de tweede zoon in het gezin, Edmund. Zijn kleine attenties zijn de enige lichtpuntjes in haar bestaan.

Acht jaar verlopen op dezelfde manier, en dan komen twee nieuwe mensen in het dorp op bezoek, broer en zus Henry en Isabel Crawford, die op het eerste gezicht heel charmant lijken, maar die grote morele fouten blijken te bezitten.

Henry richt eerst zijn pijlen op de zussen Mary en Julia, ondanks dat Mary verloofd is en als zij buiten zijn bereik zijn, probeert hij Fanny in zijn netten te verstrikken. Zij doorziet hem echter en wijst zijn huwelijksaanzoek af, tot ontzetting van de familie die maar niet begrijpt dat zij zo’n goede partij durft af te wijzen.

Isabel heeft aandacht voor Edmund, maar een tweede zoon (en een die ook nog predikant wil worden) is haar eigenlijk te min.

Pas op het einde, als Mary in het ongeluk is gestort, en de ware aard van de Crawfords duidelijk is geworden, is voor iedereen duidelijk dat Fanny de enige in de familie is die standvastig is gebleven en wier morele kompas altijd heeft gewerkt. Oom en tante Bertrand beseffen dat ze in Fanny een dochter hebben gekregen van wie ze houden en die ze nooit zal teleurstellen, terwijl Edmund eindelijk door krijgt dat zijn verliefdheid op juffrouw Crawford nooit succesvol was geweest, maar dat hij in Fanny de vrouw van zijn leven heeft gevonden.

Mansfield Park is het derde boek dat Jane Austen publiceerde en het volgde op Pride and Prejudice. Pride and Prejudice had een geestige heldin vol pit, en de tegenstelling met Fanny Price kon dan ook bijna niet groter zijn.

Ook voor de moderne lezer is Fanny misschien niet heel aansprekend. Ze is bedeesd, bescheiden, met een zwak gestel. Haar passiviteit wekt vandaag de dag geen bewondering op, maar ergernis. Haar morele oordeel wordt al snel afgedaan als kwezeligheid.

Maar ik denk dat je Fanny in context moet zien. Ten eerste van de tijd waarin ze is geschreven. Vrouwelijke bescheidenheid was een deugd in 1814, hoezeer we daar nu op neer kunnen kijken.

Ten tweede moet je haar zien in de context van de omstandigheden. Als meisje van tien werd ze ontworteld en in een situatie neer geplant waar ze te horen kreeg dat ze niets hoefde te verwachten omdat haar niks toekwam, en dat ze daarvoor dankbaarheid moest tonen. Ik vind het niet gek dat een jong meisje dat al verlegen is, nog verder in haar schulp kruipt.

En als je goed kijkt, heeft ook Fanny ruggengraat. Als het groepje jongelui een moreel niet erg hoogstaand toneelstuk wil opvoeren in de afwezigheid van Sir Thomas, is Fanny de enige die niet mee wil doen, omdat ze weet dat Sir Thomas het af zou keuren. En ze gaat in tegen de wens van haar familie als ze Crawfords aanzoek weigert. Het zijn haar morele principes waardoor ze in staat is tegen groepsdruk in te gaan.

Mooi vond ik dat Fanny pas echt door iedereen gewaardeerd wordt, als ze een paar maanden weg is en verblijft bij haar ouders in Portsmouth. Dan wordt opgemerkt hoe fijn haar gezelschap is en hoeveel ze voor iedereen doet. En ook Fanny zelf leert dan Mansfield Park waarderen, in de tegenstelling met het rommelige en slecht georganiseerde huis van haar ouders, is Mansfield Park een haven van rust. Mansfield Park is haar thuis geworden, zoals het huis van haar ouders dat nooit meer kan zijn.

Mansfield Park was het laatste boek van Jane Austen dat ik nog moest lezen en dat ik ook nog nooit had gelezen. Ik moest er even inkomen, ook omdat ik door de omstandigheden op school niet heel veel rust had. Maar ik ben blij dat ik heb doorgezet, toen ik eenmaal in het verhaal zat, heb ik er zeker van genoten. Is het mijn favoriete Austen? Nee, dat niet, daarvoor gebeurt er iets te weinig in het plot en zijn bepaalde delen te wijdlopend, zoals het gedeelte over het toneelstuk of het bal.

Maar ik vond het zeker niet de vervelendste roman van Jane Austen, daarvoor zie ik toch teveel goeds in Fanny en leefde ik toch teveel mee met het bedeesde meisje dat uiteindelijk haar geluk vindt.

Mijn Jane Austen project is bijna ten einde, ik moet alleen Emma nog herlezen en ik heb nog een paar andere boeken. Ik weet niet of dit me nog lukt voor het einde van dit kalenderjaar, maar er zit dus nog iets in het vat.

Originele titel: Mansfield Park (1814)

Deze Nederlandse uitgave 2018 door Kemper Conseil Publishing

Nederlandse vertaling: Ben Zuiderma

Bladzijdes: 512