The lady and the unicorn, Tracey Chevalier

Parijs, 1490. Nicolas des Innocents is een schilder die vooral miniaturen schildert en vrouwenportretten. Hij is een jonge en charmante man en is nogal van zichzelf en zijn eigen kunnen overtuigd. Bovendien is hij ervan overtuigd dat alle dames hem ook geweldig vinden.

Maar nu krijgt hij een nieuwe opdracht. Jean le Viste, een snel aan het hof opklimmende edelman, wil dat Nicolas wandtapijten voor hem ontwerpt.  In de eerste instantie wil Jean le Viste een veldslag, maar onder invloed van zijn oudste vrouw en dochter worden het taferelen van een dame met een eenhoorn. Zes tapijten, elk met een ander symbolisch zintuig en één waarin alles samenkomt en verlangen uitdrukt. 

Want verlangen doet Nicolas, en wel naar de oudste dochter van Jean le Viste, Claude. Maar een relatie tussen een adellijke dochter en een simpele schilder, een artiest, kan natuurlijk nooit door de beugel en Claude's moeder doet er alles aan om hen gescheiden te houden.

Nicolas vertrekt naar Brussel, waar zijn schilderijen verwerkt zullen worden tot tapijten in de weverij van Georges de la Chapelle. Een meesterwever, die een goed lopende werkplaats heeft met verschillende knechten. De wandtapijten van Jean le Viste zullen echter in alle opzichten de weverij behoorlijk op zijn kop zetten. Maar ook in Parijs zal er nog veel gebeuren.

Historische achtergrond

Toen ik in 2015 in Parijs naar Musée de Cluny ging, heb ik hier de prachtige wandtapijten gezien waar dit boek over gaat. Na meer dan 500 jaar waren de kleuren nog fris en de ontwerpen ontzettend goed te zien. Ze maakten diepe indruk op me, en ik kan ze nog zo voor me halen. 

Die frisheid is te danken aan de restauratie, want toen ze in 1841 werden aangetroffen in een kasteel, waren ze niet in heel goede staat. De ratten hadden eraan geknabbeld en sommige waren zelfs in stukken geknipt. Pas in 1882 kocht de Franse staat de tapijten en kwamen ze in het Musée de Cluny terecht. 

Op elk tapijt is een dame met een eenhoorn te zien, vaak ook vergezeld van een leeuw, en elk tapijt moet een van de zintuigen voorstellen. In tast raakt de dame de hoorn van de eenhoorn aan, in reuk vlecht ze een bloemenkrans voor de eenhoorn, enzovoort. De afbeeldingen zijn vrij allegorisch en niet altijd heel duidelijk. 

We weten niet precies waar de tapijten zijn gemaakt, hoewel Brussel een goede gok is, aangezien de wevers daar zich hadden gespecialiseerd in de mille-fleurs, die de achtergrond van de tapijten vormen. 

Het weven van zulke tapijten was een zeer tijdrovend en ingewikkeld proces, waarbij de oorspronkelijke tekeningen vergroot moesten worden, en de wevers hun werk alleen van de achterzijde zagen en dan ook nog maar steeds een smalle strook tegelijkertijd. Pas als het tapijt helemaal klaar was en losgesneden van het weefraam, kon men het geheel bekijken en zien of het ontwerp gelukt was. 

The lady and the unicorn

Tracey Chevalier schrijft historische romans waarbij ze vaak een echt gegeven neemt en dit verder uitwerkt. Ook in The lady and the unicorn vult ze de schaarse bekende gegevens aan met haar fantasie, maar altijd binnen de historische mogelijkheden. Heel knap weeft ze allerlei historische details in het verhaal zodat je het huishouden van Jean le Viste en de weverswerkplaats in Brussel echt voor je ziet. 

Ik vond het bijzonder interessant om te lezen hoe het weven van een tapijt in zijn werk ging en wat hier allemaal bij kwam kijken. Wevers waren niet alleen knappe vaklieden, maar ook artiesten, al zouden ze zichzelf niet zo hebben genoemd. Het is altijd fijn om iets nieuws te leren in een historische roman. Zeker als dit niet als een lang exposé of infodump erin is gepropt, maar als de uitleg een naadloos geheel vormt in het verhaal. 

Ook de personages vond ik ook interessant, hoewel niet iedereen even sympathiek is. Nicolas heeft ontegenzeggelijk slechte kanten, maar hoewel ik eerst een hekel aan hem had, mocht ik hem op het einde een stuk meer. En de manier waarop Aliénor haar leven vorm geeft, ondanks haar blindheid en de keuzes die ze maakt vond ik inspirerend. Zelfs Claude, die vooral een egocentrische trut is, maakt op het einde een paar dingen goed. 

Kortom, een mooie historische roman over bijzondere wandtapijten die nog altijd adembenemend mooi en indrukwekkend zijn. 

Uitgegeven in 2003

In het Nederlands vertaald als Jonkvrouw en de eenhoorn