De lammeren gods, Yasmina Khadra

Wat is de aantrekkingskracht van fundamentalisme? Wat zijn de redenen dat sommigen zich aansluiten bij een groepering die vooral lijkt te bestaan uit haat en hoever zijn deze mensen bereid te gaan?

In Algerije is het leven voor de mensen na de onafhankelijkheid van Frankrijk in 1962 er beslist niet beter op geworden. Het land levert bijna niets op, de oude mannen zitten hele dagen in het koffiehuis en spelen domino en voor de jongeren is er weinig toekomst.

Maar de Moslimbroederschap biedt een alternatief en als de jonge charismatische sjeik Abbas terugkeert na een verblijf in de gevangenis, krijgt hij al snel aanhangers. De ontevredenen, de verbitterden en de versmaadden weten hem te vinden en zijn bereid hem te volgen. Hij weet wat er gedaan moet worden om het tij te keren, om het land te verbeteren en een nieuwe toekomst te garanderen.

‘Aan rekruten geen gebrek. Alle jonge mannen die rondhangen in de achterzalen van de cafés, in ontreddering en verveling, omdat ze geen kant meer op kunnen, wachten op ons. Een teken is voldoende om ze te mobiliseren. 

Ze hoeven niet eens te geloven in onze ideologie. Als het tot ze doordringt dat ze een gevaar vertegenwoordigen, dat de buit voor het oprapen ligt, als ze zich realiseren dat ze kunnen beschikken over het leven, de goederen van de anderen, dan zal ieder van hen zich een kleine god wanen. 

De armoede heeft geen boodschap aan pais en vree. Laat berooiden de vrije teugel en je zult zien hoe ze zich op het geluk van de medemens storten. Wil je gokken op een monster dat niet snel opgeeft, kies dan onder de armsten.’

De streng Islamitische FIS wint in de jaren 90 de gemeenteraadsverkiezingen in Algerije en vanaf dat moment zijn zij de baas in het dorp.

Ze doen goede dingen; zo wordt er een irrigatiekanaal gegraven, worden de wegen gerepareerd en luistert de nieuwe burgermeester naar elke klacht en belooft hij er iets aan te zullen doen.

Tegelijkertijd worden de regels aangescherpt: oa spelletjes, muziek en westerse kledij worden verboden en tegenstanders worden met harde hand aangepakt. Langzamerhand wordt er een bewind van terreur en bloed gevestigd en is niemand meer veilig; zelfs oude mensen, vrouwen en kinderen kunnen ten prooi vallen aan de mannen die vol verbittering en haat hun wil opleggen aan de gemeenschap.

De lammeren Gods geeft ons een inkijkje in een wereld die niet heel toegankelijk is en vaak ook nogal onbegrijpelijk. Maar in deze tijden, waarin fundamentalisme in de wereld om zich heen lijkt te grijpen, kan het soms verhelderend werken om er meer vanaf te weten door erover te lezen. Het helpt dan als de schrijver iemand is die het zelf heeft meegemaakt en weet hoe bepaalde zaken in hun werk zijn gegaan.

Yasmina Khadra is een pseudoniem van Mohammed Moulessehoul. Hij is een ex-officier uit het Algerijnse leger en zijn boeken waarin hij beschrijft wat er in Algerije gebeurt, werden hem in zijn eigen land niet in dank afgenomen. Toen hij zijn identiteit in 2001 bekend maakte, is hij dan ook Algerije uitgevlucht. Hij woont tegenwoordig in Mexico.

Onverdraagzaamheid en conflicten spelen in de romans van deze schrijver een grote rol en dat zie je ook terug in dit boek.

In het begin is de hoeveelheid namen even wennen, maar al snel krijg je door hoe de verhoudingen in het dorp liggen en vooral, hoe deze veranderen.

De enige man die gestudeerd heeft en over de grenzen heen kan kijken, is de schrijver, die man die brieven voor de dorpelingen schrijft en formulieren voor hen invult. Na zijn protest tegen de vernieling van een heidense tempel om er een moskee te bouwen, is het duidelijk dat hij een tegenstander van het regime is en dat komt hem op een bezoek te staan van de fundamentalisten. Zijn vele filosofische en literaire boeken werken daarbij niet in zijn voordeel. Buitenlandse kennis, andere gezichtspunten en begrip voor alles wat niet Islamitisch is, zijn deze vreselijke mannen vreemd.

Ik heb een hekel aan boeken, Dactylo,’ zegt hij. ‘Of ze nu door dichters of imams geschreven zijn, dat maakt me niet uit, al mijn stekels gaan ervan overeind staan.’ […] Het enige waar ik in geloof is dit,’ voegt hij eraan toe, zwaaiend met zijn wapen. ‘Een geweer herroept nooit wat hij heeft gezegd.’

De lammeren Gods geeft een interessant, maar vaak ook vreselijk inkijkje in een vrij recente periode van de Algerijnse geschiedenis en is tegelijkertijd ook nog ontzettend actueel. Een zeer boeiend boek.

Originele Franse titel: Les Agneaux du Seigneur

Uitgegeven in 1998

Nederlandse uitgave 1999 door uitgeverij Atlas

Nederlandse vertaling Marianne Kaas

Bladzijdes: 221