Voor wie de klok luidt, Ernest Hemingway
Het verhaal
Het verhaal van Voor
wie de klok luidt is niet heel ingewikkeld. Het is een typische
oorlogssituatie, bijna een die je herkent uit een oude oorlogsfilm waarin de held
een bijna onmogelijke taak krijgt en de nodige moeilijkheden moet overwinnen om
die taak tot een goed einde te brengen.
In dit geval is het de Amerikaanse vrijwilliger in de
Spaanse burgeroorlog Robert Jordan die een brug moet opblazen als een bepaalde
aanval van de Republikeinse kant gaat beginnen. Door het opblazen van de brug,
zullen de tegenstanders niet in staat zijn hun manschappen naar de aanval te
brengen en dus niet mee kunnen doen.
Robert Jordan wordt door de oude Anselmo de bergen in
gebracht, naar de partizanen onder leiding van Pablo en Pilar. Hier ontmoet hij
de mensen die hem zullen helpen met het aanbrengen van de dynamiet onder de
zwaar bewaakte brug.
De nationalisten zitten niet stil en brengen al manschappen
en materieel naar de andere kant van de bergen en leveren strijd met een andere
partizanen groep. Ondertussen bemoeilijken de onderlinge verhoudingen in de
groep, de onverwachte sneeuw en Robert Jordan’s liefde voor het
getraumatiseerde meisje Maria de missie behoorlijk. Robert Jordan zal nog een
aantal lastige keuzes moeten maken voor hij de brug kan opblazen.
Burgeroorlog
De Spaanse burgeroorlog begon in 1936, toen generaal Franco
in opstand kwam tegen de linkse regering die in 1931 op democratische wijze aan
de macht was gekomen nadat de koning afstand had gedaan van de troon.
De maatregelen van de regering, gericht tegen de
grootgrondbezitters, de kerk en het leger, waren niet heel populair bij
iedereen en daarom ontstond er een breuk in de Spaanse samenleving. Het leger kwam in opstand onder leiding van generaal Franco en een deel
van de bevolking steunde de linkse gekozen regering (de Republikeinen), een ander deel
steunde de rechtse opstandelingen (Nationalisten).
De internationale
gemeenschap hield zich doelbewust buiten deze strijd, maar enkele landen deden
wel mee. Duitsland en Italië steunden in het geheim de rechtse troepen en de
Sovjet Unie stuurde adviseurs en wapens naar de Republikeinen. Bovendien waren
er duizenden vrijwilligers die naar Spanje trokken om te vechten tegen generaal
Franco, zij vormden de Internationale brigades.
De Republikeinen zouden de oorlog verliezen en generaal
Franco zou nog tot zijn dood in 1973 aan de macht zijn.
Ernest Hemingway
was naar Spanje gekomen om deze burgeroorlog te verslaan. Hij vond het
verschrikkelijk dat dit door hem zo geliefde land zo verscheurd werd en te
maken kreeg met geweld van alle kanten.
Hij schreef deze roman die uitkwam in 1940, om de wereld op
de oorlog te wijzen en duidelijk te maken hoe vreselijk vooral de
burgerbevolking onder het geweld leed. Hemingway
kiest hierin partij voor de gewone burgers, en laat duidelijk zien dat beide
kanten in het conflict het lijden veroorzaken.
Ernest Hemingway |
Schrijfstijl
Voor wie de klok
luidt is in veel opzichten een typische Hemingway. Zijn held, Robert Jordan is een man van weinig woorden,
die onder moeilijke omstandigheden (de oorlog), het juiste wil doen (zijn
missie tot een goed einde brengen). Hij is eerlijk in zijn gevoelens en speelt
geen toneel.
De mensen die hij ontmoet zijn de eenvoudige Spanjaarden,
boeren en plattelanders, die behoorlijk wat wijsheid hebben zoals de oude
Anselmo. Duidelijk wordt ook dat er van beide kanten verschrikkelijke dingen
gebeuren en dat er eigenlijk weinig verschil is tussen de Republikeinen en de
Nationalisten.
Robert vecht weliswaar aan de kant van de communisten, maar dat
is meer omdat zij volgens hem de morele opperhand hebben en niet omdat hij zelf
een overtuigde communist is. Hij volgt vooral het voorbeeld van zijn grootvader
die ook in een strijd verwikkeld was en probeerde om het juiste te doen, ook in
moeilijke omstandigheden.
Bij een Hemingway
gaat het om de cadans van de zinnen, de herhalingen, de soberheid. In een boek
van Hemingway vind je geen
uitgebreide filosofische verhandelingen of breed uitgesponnen rechtvaardigingen
vol abstracte en complexe ideeën. De mensen laten door hun daden zien uit welk
hout ze gesneden zijn, pas daarop kun je ze beoordelen.
Het taalgebruik in het Engels is bijzonder, het schijnt
namelijk dat de roman leest alsof sommige dialogen rechtstreeks uit het Spaans
vertaald zijn, er worden woorden en zinsconstructies gebruikt die in het Engels
niet heel gangbaar zijn, maar die daardoor wel authentiek aandoen. Ik heb de
Nederlandse vertaling gelezen, ook een heel goede trouwens, daar valt niets op
af te dingen, maar alleen die eigenaardigheid is niet meer terug te vinden.
Kritiek
Er is natuurlijk allerlei kritiek geweest op dit boek. De
personages zouden te simpel zijn en vooral feministen vonden het karakter van
Maria, het meisje op wie Robert Jordan verliefd wordt, van bordkarton.
Nu moet
ik eerlijk bekennen dat een romantische insteek een oorlogsroman over het
algemeen niet beter maakt naar mijn idee en ik moest ook even zuchten toen
Maria op de proppen kwam. De relatie tussen haar en Robert Jordan gaat heel
snel en in de eerste instantie vond ik dat ongeloofwaardig.
Dit wordt echter
door henzelf ook besproken, maar daarbij wordt duidelijk dat de gewone
omgangsvormen in een oorlogssituatie niet gelden. Als elk moment je laatste kan
zijn, pak je wat je pakken kunt en geniet je van het ogenblik. Je maakt
grootste toekomstplannen, hoewel je niet weet hoe ver je zult komen in die
toekomst.
En als je daarbij bedenkt dat de verschillende mensen in de
partizanengroep voor de verschillende kanten in Spanje staan, en Maria misschien
wel Spanje zelf vertegenwoordigt, dan besef je dat de kritiek niet terecht is.
Voor wie de klok
luidt is een prachtige roman, met recht een klassieker te noemen en opnieuw
het bewijs dat Ernest Hemingway een
groot schrijver was. De verwijzingen naar de zelfmoord van Robert Jordan's vader en de manier waarop Hemingway zelf is gestorven, maakt het extra triest.
Originele
titel: For whom the bell tolls (1940)
Deze Nederlandse uitgave 2016 door uitgeverij Atlas Contact
Nederlandse vertaling J. Van Dietsch
Bladzijdes: 573
Hoi Bettina, een prachtige bespreking! Ik heb toevallig vorige week een aantal films van Joris Ivens gezien, een documentaire filmer. Zijn "Spanish earth" uit 1936 gaat over de Spaanse burgeroorlog en het commentaar bij die film wordt ingesproken door Ernest Hemingway. De moeite waard! Ik hoop binnenkort een stukje te schrijven over het werk van Joris Ivens op mijn blog. Groetjes, Erik
BeantwoordenVerwijderenDank je wel, Erik, ik ken The Spanish earth and dat is idd interessant. Het enige probleem is dat het met de werkelijkheid weinig tot niets te maken had. Veel is in scene gezet en Joris Ivens was voornamelijk bezig met het maken van een propagandafilm (zoals hij er meerdere heeft gemaakt). Maar goed, dat hoef ik jou natuurlijk niet te vertellen! Ik ben benieuwd naar het stukje op jouw blog.
VerwijderenGroetjes,
Zucht, nog zoveel moois te lezen. Al die Hemingways, ik heb er nog geen één van gelezen. En dan ga je ook nog nieuwe auteurs zitten ontdekken (zoals Patrick Gale), die wij dan ook weer willen lezen ;-(
BeantwoordenVerwijderenHaha, het spijt me, Joke. Scheelt het als ik zeg ik dat ik over twee weken weer een boek bespreek waar ik helemaal niet enthousiast over ben en dat ik dus ook niet aanraad? :-)
Verwijderen(En wat Patrick Gale betreft, ja, die is toch echt wel heel goed hoor)
Groetjes,
Hoi Bettina,
BeantwoordenVerwijderenKen je me nog van de leesclub? Wij komen aanstaande maandag weer bij elkaar en hebben dit keer "Voor wie de bel luidt" gelezen. Je naam werd een paar keer genoemd in de leeswijzer van Senia dus je wordt nog beroemd! Je hebt een goede recensie geschreven!
Wens je het allerbeste,
Gerrit
Hallo Gerard, wat leuk om van je te horen en wat grappig dat mijn naam in de leeswijzer genoemd wordt :-) Ik hoop dat jullie hebben genoten van het boek en dat jullie er een heerlijke avond over gesproken hebben, maar jullie kennende, zal dat geen enkel probleem zijn geweest! Groetjes voor iedereen en ik hoop heel veel mooie boeken in de toekomst!
VerwijderenGroetjes,