Blindganger, Michael Ondaatje

Let op, deze bespreking bevat mogelijk een paar spoilers. 

Hoeveel weten we eigenlijk van een ander? We hebben onze eigen herinneringen en de dingen die ons verteld worden, maar vaak is dat niet veel. En als de ander juist zoveel mogelijk informatie wil verzwijgen, wordt het helemaal lastig om de puzzel compleet te krijgen, om te weten wat er is gebeurd.

Blindganger begint in 1945 en de oorlog is voorbij. Nathaniel is 14 en zijn zus Rachel is 16 als hun ouders aankondigen dat zij voor een jaar naar Singapore zullen gaan waar vader een nieuwe baan heeft gekregen. Rachel en Nathaniel blijven thuis in Londen, onder het waakzame oog van een huurder, die de bijnaam De Mot heeft.

Al heel snel is er weinig structuur meer in het leven van Rachel en Nathaniel, ze gaan bijna niet meer naar school en ontmoeten bij hen thuis allerlei vreemde mensen. Van iemand die windhonden smokkelt tot een etnografe, terwijl Nathaniel in de vakanties in een hotel werkt en een vriendinnetje krijgt met wie hij in leegstaande huizen afspraakjes maakt.

Maar hoewel het allemaal vrijheid en blijheid lijkt, is er ook iets sinisters aan de hand. De hutkoffer van hun moeder, die ze voor hun ogen heeft ingepakt voor haar verblijf in Azië, staat nog in de kelder, en Nathaniel wordt geschaduwd door vreemde mannen.

Pas nadat Rachel en hij bijna ontvoerd worden, zien ze hun moeder weer. Het blijkt dat zij al die tijd betrokken was bij missies voor de Geheime Dienst en acties uitvoerde in het woelige Europa waar een nieuwe orde gevestigd moest worden, terwijl men oude rekeningen vereffende en nieuwe bondgenoten smeedde. De verschillende Geheime diensten speelden hier hun rol, die niet altijd even fraai was. De oorlog werd in een bepaald opzicht gewoon voortgezet en mensenlevens waren niet altijd veel waard.

Zo’n tien jaar later werkt Nathaniel zelf ook bij de geheime dienst en is hij betrokken bij het opschonen van de dossiers, want veel van de operaties van net na de oorlog mogen niet bij het grote publiek bekend worden.

Beetje bij beetje komt hij erachter waar zijn moeder bij betrokken was, hoe ze bij de Geheime dienst terecht kwam en waarom ze Rachel en Nathaniel na de oorlog achterliet in de zorg van vreemden.

Ik heb eerder een boek van Michael Ondaatje gelezen, Coming through slaughter, dat heel mooi, maar ook bevreemdend was omdat het zo fragmentarisch was. In dat boek paste dat uitstekend omdat het ging over een Jazzmuzikant die gek werd en je als lezer werd meegenomen in zijn gedachtegang.

In Blindganger is het verhaal ook fragmentarisch, en ook hier past het perfect. Je herinnert je het verleden nooit helemaal chronologisch. Je hoort een bepaalde zinsnede, of ziet een persoon die je vroeger kende en er komen weer gedeeltes van herinneringen terug, fragmentarisch en hoppend door de tijd.

De herinneringen die Nathaniel heeft worden gecombineerd met restjes en beetjes an de werkzaamheden van zijn moeder waar hij tegenaan loopt. Kleine stukjes, die de puzzel van zijn moeders leven langzaam invullen, maar nooit helemaal compleet maken.

Het klinkt nu alsof het een heel lastig boek is om te lezen, maar dat is absoluut niet het geval. Michael Ondaatje heeft dit verhaal goed op de rails en het ontspoort nergens, wat mij betreft.

Op het einde begrijp je hoe alles in elkaar past en dat bijna alle informatie die her en der gegeven wordt een doel heeft. Dan pas zie je het ingewikkelde patroon van verbindingen en lijntjes, tussen mensen en gebeurtenissen, tussen herinneringen en bewijzen. Of het nu gaat om een getekende kaart, een radioprogramma waar zijn moeder naar luisterde, een dichtregel van Lorca of de nachtelijke tochten door Londen, dat nog half in puin lag, met een stel windhonden op schoot.

Voor mij kwam het verhaal pas echt mooi op gang als Nathaniel volwassen is en alles op zijn plek begint te vallen. Dan kun je alles plaatsen en zie je ook hoe mooi Nathaniel probeert om met de elementen uit het verleden waar hij goede herinneringen aan heeft, een heden te maken waarin hij goed leven kan. 

Zoals we waarschijnlijk allemaal proberen te doen.

Originele titel: Warlight (2018)

Nederlandse uitgave 2018 door uitgeverij Nieuw Amsterdam

Nederlandse vertaling: Inger Limburg en Lucie van Rooijen

Bladzijdes: 282