De paradox van geluk, Aminatta Forna

Op het eerste oog lijken ze niet bij elkaar te passen, maar in de grote stad Londen komen ze elkaar een aantal keren bij toeval tegen. 

Atilla, een psychiater uit Ghana en gespecialiseerd in oorlogstrauma’s en Jean, een Amerikaanse die in Londen is om de stadsvossen te onderzoeken.

Atilla heeft een druk programma in Londen; een conferentie, zorgen voor een oude liefde, en passant een zaak als getuige deskundige aannemen en zoeken naar het zoontje van zijn nicht. 

Hij houdt van eten en muziek en danst in zijn hotelkamer de rumba en de samba en al met al denk je dat hij zijn zaken goed voor elkaar heeft. Maar ook Atilla heeft zijn verdriet en verlies en moet hiermee in het reine zien te komen.

Jean heeft haar huwelijk en volwassen zoon in Amerika achtergelaten en moet accepteren dat zij allang niet meer de belangrijkste persoon voor haar zoon is. Maar als Jean eerlijk is, geeft ze toe dat voor haar de coyotes thuis en nu de vossen eigenlijk altijd een groot deel van haar aandacht hebben gekregen. 

Nu woont ze in Londen waar ze daktuinen ontwerpt om rond te komen en ondertussen probeert ze de vossen in kaart te brengen die Londen als hun leefgebied hebben.

Jean en Atilla botsen tegen elkaar op op de Waterloo bridge, en in de ontmoetingen daarna helpt Jean met zoeken naar het kleine jongetje dat familie is van Atilla. Een voorzichtige vriendschap bloeit op en dan blijkt dat ze toch een aantal zaken gemeenschappelijk hebben. 

Beiden zijn zwervers die niet gehecht zijn aan een thuisbasis, en beiden hebben het vermogen om over hun eigen hekje heen te kijken. De mening van andere mensen is voor hen niet zo belangrijk en daarom conformeren ze zich niet zo snel aan de meute, de grote massa waar de meeste mensen maar al te graag bij willen horen.

Tegelijkertijd is de eenheid en de gemeenschapszin van alle mensen die van ver komen hartverwarmend in de vanzelfsprekendheid waarin de immigranten uit Ghana, Sierra Leone, Nigeria en Kenia Atilla en Jean te hulp schieten. Iedereen is los van zijn wortels, maar wat hen bindt is vriendelijkheid, medeleven en menselijkheid.

Aminatta Forna is een formidabele schrijfster van wie ik al eerder onder andere Fantoomliefde las, dat diepe indruk op me maakte. Dat speelde zich af in het door burgeroorlog getroffen Sierra Leone en ging over de gevolgen voor de gewone burgerbevolking en dat komt hier ook hier weer een beetje terug.  

In onze huidige maatschappij doen we alsof geluk de maat van alles is en alsof we ook allemaal recht hebben op dat geluk. Verdriet, woede, rouw en verlies zijn zaken die zo snel mogelijk moeten worden weggewerkt.

Net zoals mensen niet willen accepteren dat we niet heer en meester zijn in ons leefgebied en dat wilde dieren hier ook hun plek hebben gevonden. We begrijpen ze niet en zijn er bang voor en vinden dat die dieren maar weg moeten, waarbij we niet willen begrijpen dat als de coyotes en de vossen zich zo hebben aangepast dat ze in de stad kunnen overleven, zij hier ook thuis horen. 

Het is angstwekkend om te zien hoe de publieke opinie zich kan richten op iets en al snel een paar kreten overneemt omdat het toevallig goed in ons straatje past. Gelukkig is het ook zo dat de meute snel wordt afgeleid en zich binnen een paar dagen alweer met iets anders bezig houdt.

Maar net zoals de vossen opduiken in onze voortuinen of de parkeerplaatsen, worden we af en toe ook geconfronteerd met de emoties die we niet altijd meer begrijpen. Normale gevoelens als woede en verdriet na een trauma of verlies zijn nu een psychiatrische categorie geworden en niet meer een normaal onderdeel van de verwerking zoals vroeger.

De paradox van geluk is opnieuw een bijzondere roman van een geweldige schrijfster. Ik vind het prachtig hoe zij lagen door elkaar weeft en je door flashbacks in het leven van Jean en Atilla laat zien hoe zij de mensen zijn geworden die ze nu zijn.

De paradox van geluk is goed geschreven en zit uitstekend in elkaar. Het is diepzinnig zonder pretentieus te zijn, een liefdesverhaal zonder zoetsappig te zijn, grappig zonder kluchtig te zijn en vooral een verhaal over het leven, menselijk contact, onze relatie met onze omgeving, wilde dieren bovenal vriendschap en liefde.

Want in grote delen van de wereld weet men dat je verlies en ongeluk moet accepteren en dat dit de enige manier is om gelukkig te zijn. Zoals Atilla in zijn speech zegt, trauma is lijden en dat leidt tot verandering, maar dat is niet altijd gelijk aan beschadiging. De paradox van geluk is dat je eerst verdriet moet kennen en accepteren voordat je gelukkig kunt zijn.  

Originele titel: Happiness (2018)

Nederlandse uitgave 2018 door uitgeverij Nieuw Amsterdam

Nederlandse vertaling Aleid van Eekelen-Benders en Mariella Duindam

Bladzijdes: 411