Duizend manen, Sebastian Barry

Wie ben je, als je je eigen naam niet meer draagt, als je de taal van je voorouders niet meer spreekt en als je het gezicht van je moeder je niet meer kunt herinneren? Wie ben je als jouw cultuur volkomen is uitgewist en de wereld waarin je leeft jou niet als mens ziet?

Dat is waar Winona mee te maken heeft. Het is eind 19e eeuw en Winona is een Lakota en de aangenomen dochter van Thomas McNulty en John Cole, die we leerden kennen in het boek Dagen zonder eind. Haar familie en bijna haar hele volk zijn uitgemoord en als klein meisje is ze met Thomas en John meegekomen. Toen kreeg ze wel een andere naam, omdat haar Indiaanse naam voor hen onuitspreekbaar was.

Ze heeft veel meegemaakt met haar aangenomen vaders en nu wonen ze met elkaar op de boerderij van Lige Magan, een oude legermakker van John en Thomas. Ook wonen hier Rosalee en Tennyson, een broer en zus die vrijgemaakte slaven zijn. Deze onwaarschijnlijke familie moet zijn weg zien te vinden in een wereld die hen niet goed gezind is.

De boerderij staat in Tennessee en het verhaal speelt zich af net na de burgeroorlog. De slaven zijn vrij, maar in het zuiden is er verbittering en boosheid. Steeds meer mensen komen op die zich willen verzetten tegen de nieuwe orde, die in een groep en met zakken over hun hoofd om maar niet herkenbaar te zijn, voormalige slaven en andersdenkenden terroriseren.

De voormalige slaven zijn vaak niet zeker van hun leven en voor Indianen is het nog moeilijker. Waar een mishandeling van een voormalige slaaf nog onder de rechtspraak valt, is dat voor Indianen niet het geval. Indianen worden niet gezien als burgers, eigenlijk niet eens als mensen.

Winona krijgt een baan in de stad als boekhouder en er is een jongeman die het voornemen heeft om met haar te trouwen. Maar dan gebeurt het ondenkbare voor Winona en wordt ze aangevallen. Ze weigert iemand te vertellen wat er precies met haar is gebeurd, en voor een deel kan ze zich dit ook niet herinneren. Wel verbreekt ze alle contact met de jongeman. En als blijkt dat er voor haar geen enkele rechtsgang mogelijk is, geen enkele kans op genoegdoening, voegt dit alleen maar toe aan de gevoelens van onwaardigheid en schaamte die ze voelt.

Als echter kort daarna Tennyson ook wordt aangevallen, is voor Winona de maat vol. Ze besluit het heft in handen te nemen en mee te rijden met een kolonel die een militie verzamelt om tegen de rebellen te vechten. Deze tocht heeft voor Winona grote gevolgen en misschien dat ook een deel van haar hierdoor geheeld wordt. Als later echter haar voormalige aanbidder vermoord wordt gevonden, is Winona verdachte nummer één. En in een rechtssysteem waarin je zelf niet beschouwd wordt als een rechtspersoon, is het nooit goed om de hoofdverdachte te zijn.

Duizend manen is dus een direct vervolg op Dagen zonder eind, dat verteld wordt door Thomas McNulty. Dit boek wordt verteld vanuit Winona, zijn aangenomen dochter. Het knappe is dat de stem van Winona anders is die van Thomas, en dat is goed gedaan.

Tegenwoordig hoor je regelmatig de vraag of een schrijver eigenlijk wel mag schrijven over iets dat hij of zij niet kent of over een cultuur/identiteit die niet de zijne/hare is. Is het culturele toe-eigening, neem je daarin iets in beslag dat niet aan jou is om te beschrijven? 

John Irving is er juist een voorstander van om te schrijven over dingen die je niet kent, omdat dit veel interessanter is dan alleen maar te schrijven over wat je al kent. Wel moet je dan je onderzoek doen en ervoor zorgen dat je research klopt. 

Het draait hierbij denk ik voor het grootste deel om intentie; gebruik je het verhaal van iemand uit een andere cultuur om dit te exploiteren en er zelf beter van te worden, of probeer je zo goed mogelijk het verhaal te vertellen dat anders niet verteld wordt? 

Ik denk dat Duizend manen ook laat zien dat het ligt aan de kwaliteiten van de schrijver of het een goed idee is of niet. Sebastian Barry is een Ierse schrijver en heeft weinig gemeen met een Indiaans meisje, maar Duizend manen is een bijzonder mooi boek, dat op geen enkel moment vals of onecht klinkt. Sebastian Barry heeft de stem van Winona gevonden en het is niet zo dat hij zijn stem gebruikt om haar in een bepaalde richting te duwen of haar iets op te leggen.

Duizend manen is in ieder geval de prachtige en meeslepende opvolger van Dagen zonder eind. Ik vond het eerste boek al heel mooi, maar het tweede boek stelt zeker niet teleur. Dit komt ten eerste omdat er een nieuwe frisse hoofdpersoon is, die ook haar eigen kijk heeft op de hoofdpersonen uit het eerste boek. En ten tweede omdat er mooi lijntjes te trekken zijn tussen beide boeken, terwijl de verhalen op zichzelf staan en beide zeer origineel zijn. Zeer, zeer de moeite waard. 

Originele titel: A thousand moons (2020)

Nederlandse uitgave 2020 door uitgeverij Querido

Nederlandse vertaling: Jan Willem Reitsema

Bladzijdes: 247