Tentoonstelling: De nieuwe vrouw

Leo van Gestel,
Vrouw met sigaret, 1911

Voor de meeste meisjes en vrouwen van tegenwoordig is het niks bijzonders om te kunnen stemmen, om in principe elk beroep uit te kunnen oefenen dat je leuk lijkt en om te fietsen, te sporten of te studeren. Er is anno 2022 nog veel mis op het gebied van gelijkheid en vrouwenemancipatie, maar er is ook al heel veel gewonnen en bereikt. 

Voor 1880 werd er van vrouwen verwacht dat ze zouden trouwen, dus de hele opvoeding was daarop gericht. Het was niet de bedoeling dat je een opleiding volgde om een beroep uit te kunnen oefenen, en als je toevallig wel werkte en je ging trouwen, dan werd je meteen ontslagen. De ongelukkige vrouwen die niet trouwden, moesten wel in hun eigen onderhoud voorzien, maar er waren niet zoveel mogelijkheden. 

Arbeidersvrouwen werken vaak in de fabriek of in een dienstje. De vrouwen uit de hogere klassen hadden helemaal weinig keuzes, omdat veel beroepen niet netjes genoeg werden gevonden voor hen. Eigenlijk was alleen het onderwijs een mogelijkheid, maar wel alleen de lagere klassen van de lagere school natuurlijk.

Verder hadden vrouwen geen stemrecht. Dat was niet nodig, want een getrouwde vrouw zou toch hetzelfde stemmen als haar echtgenoot, dus dan hoefde alleen hij maar te stemmen. Bovendien moesten vrouwen hun mooie hoofdjes ook niet vermoeien met moeilijke zaken als politiek.  Daarnaast waren getrouwde vrouwen handelingsonbekwaam, iets dat pas in 1956 uit het wetboek werd gehaald.

Rond 1880 veranderde de positie van de vrouwen. De suffragettes kwamen op voor vrouwenkiesrecht, Aletta Jacobs mocht studeren en er kwamen nieuwe beroepen voor vrouwen die meer mogelijkheden boden, zoals op kantoor. Weliswaar gingen die nieuwe beroepen vaak nog wel uit van wat men als typisch vrouwelijke eigenschappen beschouwde, maar het was een goede eerste stap!

Isaac Israels, Telefonistes in de gemeentelijke telefooncentrale van Den Haag, 1924

 (vrouwen werden hiervoor geschikter geacht omdat ze beleefder waren en beter konden multitasken)

De fiets leverde een enorm grote bijdrage aan de toenemende vrijheid van vrouwen, en dit zorgde ervoor dat de kleding ook moest veranderen. De rokken werden korter, de strakke korsetten verdwenen en ook in dit opzicht kwam er meer bewegingsvrijheid. 

Isaac Israels, Italiaanse dame staande op het strand van Viareggio, 1928

Jan Sluijters, Dame met fiets, 1910

Vrouwen knipten hun haar af, gingen alleen op stap, rookten sigaretten en eisten steeds meer ruimte op; om hun dromen te volgen, om carrières uit te oefenen en om zichzelf te zijn.

Piet van der Hem, Portret van Gabriella Herman ca 1920-1925
Zij is violiste en heeft haar haar modern kort geknipt.

In het Singer museum in Laren is nu de tentoonstelling De nieuwe vrouw te zien, waarin deze verandering duidelijk wordt. Er zijn zo'n zeventig werken, waaronder beelden, schilderijen en tekeningen, van kunstenaars als Charlotte van Pallandt, Charley Toorop, Isaac Israëls, Jan Sluijters, Leo van Gestel, Else Berg en Therese Schwartze. Mooi is dat er niet alleen heel veel werken te zien zijn uit de periode 1880-1950, maar ook moderne kunstwerken die de lijn naar het heden doortrekken. 

In de verschillende zalen zie je de vrouwenbeweging, de nieuwe bewegingsvrijheid, de vrouwen die baanbrekende waren in hun carrière en nog veel meer. 

Johan Marinus de Vries,
Portret van Esseline Polanen, 1958.
Zij was de eerste zwarte gediplomeerde apotheker en opticien in Suriname

Ik ben van het Singer eigenlijk niet anders gewend dan dat ze een prachtige tentoonstelling samenstellen, waarin bekende werken hangen, maar ook heel veel kunstwerken die ik nog nooit eerder gezien heb. De nieuwe vrouw is hierop geen uitzondering, het is een heel bijzondere en goed samengestelde tentoonstelling met heel veel mooie werken. Door de gekozen thema's en de werken die in elke zaal hangen krijg je een goed overzicht van de positie van de vrouw en hoe die is veranderd. 

De nieuwe vrouw is nog tot 8 januari 2023 te zien.