V13, Emmanuel Carrere

Op  vrijdag 13 november 2015 werden er in Parijs op verschillende plekken aanslagen gepleegd, op een aantal terrassen, in concertzaal De Bataclan en bij stadion Stade de France. Drie zelfmoordcommando's van IS pleegden de aanslagen, waarbij 130 mensen omkwamen. 

Hoewel de meeste terroristen zelf ook dood waren, zijn er toch nog een aantal andere verdachten opgepakt. Degenen die hebben meegeholpen om de aanslagen voor te bereiden en uit te kunnen voeren. Voor deze 14 mannen is er van september 2021 tot en met juni 2022 een proces gehouden. 

Een proces dat zijn weerga niet kende en een enorme organisatie met zich meebracht. Er werd een speciale zaal voor ingericht in het Paleis van Justitie, zo'n 1800 slachtoffers en nabestaanden zouden het woord mogen voeren, er was een dossier van 542 delen en er waren honderden advocaten bij betrokken. 

Journalist Emmanuel Carrere heeft bijna elke dag van de negen maanden dat dit proces duurde op de banken voor de pers gezeten. Hij deed in de krant L'Obs er wekelijks verslag van, hij hoorde alle nabestaanden getuigen, alle experts en raakte met sommigen bevriend. 

Dit boek, V13, is de bewerkte en uitgebreide versie van die krantenartikelen. We leren verschillende van de slachtoffers en de nabestaanden kennen. Sommigen zijn boos, anderen berustend, enkelen zijn in staat om de draad weer op te pakken en anderen zijn volkomen kapot. Maar allen zijn ze door deze verschrikkelijke gebeurtenissen door het leven getekend. Hun getuigenissen, van moed, van medemenselijkheid, van doodsangst en pijn, maken een immense indruk. 

Maar ook de experts getuigen; hoe heeft de geheime dienst en de politie dit zo weten te verklooien, hoe is IS ontstaan en hoe kunnen we de aanslagen in een bredere context plaatsen? 

En natuurlijk zijn er de verdachten, wie zijn deze mannen die allemaal uit een redelijk normaal nest komen en toch fanatieke terroristen zijn geworden voor wie een mensenleven niet telt en die tot dit soort beestachtige acties in staat waren? 

Binnen de groep verdachten zijn er gradaties; je hebt de grote vis Salah Abdeslam, de enige van een van de zelfmoordcommando's die zijn bomgordel niet heeft laten afgaan (defect? te bang? wroeging?) en je hebt ook de kleine visjes die ervan verdacht worden dat ze hebben meegeholpen, en bijvoorbeeld een van de terroristen met de auto hebben opgehaald. 

Wie zijn die jongens uit Molenbeek die zich aansloten bij IS en in 2015 het een prima idee vonden om zoveel mogelijk slachtoffers te willen maken in Parijs? 

Sommigen van hen grijpen tijdens het proces de gelegenheid aan om te zwijgen, of proberen de schuld af te wentelen. Anderen tonen opeens toch iets menselijks door openheid van zaken te geven. 

Zoals Sofien Ayari onverwacht zijn mond opendeed, zoals hij zelf zei: 'Omdat ik dat verschuldigd ben aan die vrouw die op het terras haar dochter heeft verloren en die me aan mijn moeder deed denken. [...] Ik kan haar haar dochter niet teruggeven. Ik kan haar niet gelukkig maken. Maar ik kan wel proberen haar antwoord te geven. Dat ben ik haar verschuldigd.' 

De aanslagen in Frankrijk van de afgelopen jaren raakten me elke keer enorm, en die van 13 november 2015 waren geen uitzondering. Ik vind het bijzonder interessant om te lezen over de proces tegen de daders, de achtergronden en hoe alles zich heeft afgespeeld. 

Heel knap weet Emmanuel Carrere inzichtelijk te maken wat er is gebeurd en hoe dat zo is gekomen. Hij probeert duidelijk te maken, zonder te vergoelijken. Hij beschrijft wat hij ziet, wat hij hoort en af en toe ook wat hij zelf ervaart. Hij toont begrip en maakt niet de vergissing om de 14 verdachten niet meer als individuen te zien. Tegelijkertijd maakt hij van zijn hart geen moordkuil, als Salah Abseslam zich als een eikel gedraagt in de getuigenbank, dan wordt dat ook zo benoemd. 

Een boek over een gerechtelijk proces zou gortdroog kunnen zijn, maar dat is dit beslist niet. Dit komt door de afwisseling in de verhalen van de mensen en het proces zelf. Technische details en menselijkheid wisselen elkaar af en dit maakt V13 tot een zeer leesbaar, maar vooral zeer indrukwekkend en indringend boek. Geen boek om even snel te lezen, geen boek om te lezen vlak voor je gaat slapen, maar wel een boek dat je moet lezen als je meer wil begrijpen van wat er die vrijdag de 13e in 2015 in Parijs gebeurd is. 

Originele Franse titel: V13, Chronique judiciaire (2022)

Nederlandse uitgave: 2023 door uitgeverij De Arbeiderspers

Nederlandse vertaling: Floor Borsboom

Bladzijdes: 270