Weg met Eddy Bellegueule, Édouard Louis

De jonge Eddy groeit op in een klein dorp in Noord-Frankrijk, ergens in Picardië. Een dorp waar de inwoners getekend worden door armoede en gewelddadigheid. 

Ook het gezin van Eddy ontsnapt hier niet aan. Zijn moeder had haar vakopleiding moeten stoppen toen ze op haar zestiende zwanger werd en zijn vader draait lange dagen in de fabriek tot zijn rug zo versleten is dat hij arbeidsongeschikt wordt verklaard.

Het is een gezin waar elke dag gekeken moet worden hoeveel geld er nog over is en zo nodig moet er op de pof gekocht worden. Er ligt thuis geen vloerbedekking op de grond, elke dag blèren de televisies en je kunt je niet elke dag wassen, want dat kost teveel water en elektriciteit.

De waarden en normen in het dorp zijn duidelijk: een echte man drinkt en is een vechtersbaas, autoriteiten (onderwijzers, politie, artsen) worden gewantrouwd en racisme en homofobie zijn aan de orde van de dag.

En daartussen al dit alcoholisme, huiselijk geweld en armoede zit Eddy, een jongen die vanaf zijn vroegste jeugd opvalt omdat zijn stem te schel is, zijn gebaren te dramatisch en zijn loopje te vrouwelijk. Nog voor hij zelf doorheeft op wie of wat hij valt, wordt hij uitgescholden voor flikker, mietje en nicht. Het is duidelijk dat hij er niet bij hoort en alles wat hij is of wat men denkt dat hij is, wordt afgekeurd. Dit maakt zijn jeugd niet bepaald gemakkelijk. Zoals hij in zijn eerste zin dan ook zegt:

Aan mijn kinderjaren bewaar ik geen enkele goede herinnering.

Eddy probeert om zich te conformeren door op voetballen te gaan en meisjes te zoenen, maar elke poging is gedoemd te mislukken en zijn enige mogelijkheid om te ontsnappen aan eenzelfde leven als zijn ouders, broers en zussen leiden is te zorgen voor goede scholing. Hij weet aangenomen te worden op een lyceum in Amiens waar ook een internaat is en dit wordt zijn redding.

Eddy Bellegueule (mooie smoel) vertrekt van huis, gaat studeren, verandert zijn naam in Édouard Louis en schrijft zijn eerste boek als hij nog maar éénentwintig is.

Weg met Eddy Bellegueule is dat boek.

Goede literatuur laat je kennismaken met werelden die je niet kent en leert je (meer) begrip te hebben voor andere mensen.

Dit boek laat zien hoe schrijnend en uitzichtloos de levens van sommige mensen zijn en hoe moeilijk het is om daar uit te komen. Als geweld en armoede alles is wat je kent, als je daar zelf ook in op bent gegroeid, is het lastig die spiraal te doorbreken.

Wat ik ongelofelijk ontroerend vond is hoe Édouard Louis zijn ouders niet veroordeelt, hij begrijpt dat zij ook het product zijn van hun situatie en omstandigheden. Hij heeft dit boek dan ook niet geschreven om met zijn ouders af te rekenen, hoewel dat een klein kunstje geweest zou zijn.  

Maar dit boek laat zien dat de ouders van Eddy ook niet in staat waren om anders te handelen. En ondanks alle fouten die ze maakten, hielden ze wel van hem. Het lukte ze alleen niet altijd (meestal) om dat te laten zien en doen en zeggen ze dingen die een verpletterende werking hebben op de jonge Eddy. 

Ik las in een interview met Édouard Louis dat toen het boek uitkwam, zijn moeder kwaad was (je zet ons te kakken), maar zijn vader heel trots was en het boek aan al zijn vrienden cadeau gaf (kijk, dit is mijn zoon).

Het taalgebruik in het boek is bijzonder, er zijn stukken bij die cursief zijn gedrukt, waarin overduidelijk dialect wordt gesproken en geen algemeen beschaafd Frans. Dat Frans is namelijk iets dat zijn ouders vanwege hun ongeschooldheid maar ten dele beheersen, maar ook hun Picardische dialect vertoont hiaten en fouten. In de vertaling valt dit natuurlijk voor een deel weg, maar je krijgt wel een indruk van de manier waarop taal ook voor een scheiding tussen mensen zorgt. Vreten is op een andere manier eten dan wanneer je de maaltijd gebruikt en de kloof hiertussen is bijna onoverbrugbaar. 

Sommige stukken van dit boek zijn moeilijk te lezen, zoals de vernederingen die Eddy op school en thuis moet ondergaan. Andere stukken zijn schokkend omdat ze een wereld laten zien waarvan ik in ieder geval niet goed wist dat die bestond. Ik dacht dat een hele familie die één keer per week het badwater van één bad deelt voorkwam in 1895, maar niet meer in 1995.

Dit boek geeft je meer begrip voor de boosheid en frustratie die bij deze mensen leeft. Je begrijpt beter waarom deze groepen bijvoorbeeld stemmen op extreem-rechts of met gele hesjes de straat op te gaan en vernielingen aan richten, hoewel begrip nog niet wil zeggen dat je ze gelijk geeft of het met ze eens bent.
En het laatste dat overblijft als je het boek dichtslaat is bewondering voor de jongen die het gelukt is om voor zichzelf een ander leven te kiezen.

Indrukwekkend en mooi.

Originele Franse titel: En finir avec Eddy Bellegueule (2014)

Nederlandse uitgave 2014 door uitgeverij De bezige bij

Nederlandse vertaling: Edu Borger

Bladzijdes: 202