Bloemblad van zee, Isabel Allende

Toen in 1939 bleek dat de Spaanse burgeroorlog gewonnen zou worden door de troepen van Franco, zochten de aanhangers van de Republiek hun heil in Frankrijk. Frankrijk had gerekend op een paar duizend vluchtelingen, maar het werden er een half miljoen, iets waar men totaal niet op berekend was. 

Bovendien zat Frankrijk niet te wachten op een hele horde communisten en revolutionairen en de vluchtelingen werden dan ook niet goed behandeld. Ze werden opgevangen in inderhaast opgezette concentratiekampen, waar geen voorzieningen waren en er werd weinig moeite gedaan om dit te veranderen.

In Chili trok dichter Pablo Neruda zich het lot van de vluchtelingen aan en hij wist zijn regering ertoe te bewegen om enkele honderden vluchtelingen toe te laten. 

Hij rustte en schip uit en ging hoogstpersoonlijk naar Frankrijk om mensen te screenen. De opdracht van de regering om geen kunstenaars, intellectuelen en politiek geïnteresseerden mee te nemen, lapte hij aan zijn laars.

Hij nam de Spaanse vluchtelingen mee terug naar Chili, dat hij in zijn dichterlijke taal beschrijft als een langgerekte bloemblad van zee.

Bloemblad van zee gaat over Victor Dalmau, een student medicijnen die tijdens de burgeroorlog te veel heeft gezien. Hij is getrouwd met Roser Bruguera, die eigenlijk de geliefde van zijn broer was en een kindje heeft gekregen. Het is een in het begin een verstandshuwelijk, een manier om samen naar Chili te kunnen gaan en weg te kunnen uit Europa, waar de Tweede Wereldoorlog op het punt van uitbreken staat.

In Chili bouwen ze een leven op, Victor maakt zijn studie af en Roser is pianiste en samen voeden ze Marcel op, de zoon van Roser. Het leven is goed, al heeft het zijn ups en downs, en Victor geniet van zijn vriendschap en de schaakpartijen met de socialistische voorman Salvador Allende, terwijl ook Roser vervulling vindt in haar muziek en haar werk.

In 1970 komt Salvador Allende aan de macht met een linkse regering en dit zorgt voor een polarisatie in de Chileense samenleving. Er moeten hervormingen komen terwijl de economie diep in het slop zit, waardoor er bijna geen voedsel of andere producten meer te krijgen zijn. De arbeiders zijn echter blij met de nieuwe rechten en vrijheid die ze krijgen, terwijl de rechtse elite het idee heeft dat alles wat ze bezitten aan macht en rijkdom in gevaar is.  Tegelijkertijd zijn de Verenigde Staten bang voor een socialistisch land in hun achtertuin en doen zij er alles aan om de regering te laten mislukken.

In 1973 grijpen de generaals onder leiding van Pinochet en gesteund door de VS, de macht en zij veranderen Chili in een rechtse dictatuur. Salvador Allende wordt vermoord, en duizenden mensen die sympathiseerden met de hervormingen of het socialisme worden opgepakt, gevangen gezet, gemarteld en vermoord.

Ook Victor wordt gevangen gezet en later moeten hij en Roser noodgedwongen vluchten naar Venezuela. Voor de zoveelste keer vragen ze zich af waar ze goed aan doen; blijven met gevaar voor vervolging, of het opnieuw opbouwen van hun leven in een vreemd land.

Isabel Allende heeft een indrukwekkend oeuvre opgebouwd en ik heb zo’n twintig jaar geleden veel van haar boeken gelezen. Soms verdwijnt een auteur echter een beetje uit je blikveld om dan opeens weer terug te komen. Dit is gebeurd met Bloemblad van zee.

Goede literatuur laat je meeleven met personages en geeft je inzicht in bepaalde gebeurtenissen en hoe mensen daarop kunnen reageren.

Isabel Allende schrijft over mensen van vlees en bloed, haar personages zijn niet ééndimensionaal, maar bestrijken alle karaktereigenschappen, zowel goed als slecht. Mensen veranderen en gebeurtenissen hebben verschillende uitwerkingen op verschillende mensen, iedereen reageert weer anders.

De Spaanse burgeroorlog, de Franse kampen, de tocht met het schip, het leven in Chili en de rechtse dictatuur die daar gevestigd wordt, worden zo beschreven dat je er middenin zit als lezer. In dit boek komt minder magisch-realisme voor dan in haar eerdere boeken zoals Het huis met de geesten, maar is daardoor des te sterker en indrukwekkender.

Schrijnend is het voor de Spaanse vluchtelingen die dachten in hun nieuwe land veilig te zijn, terwijl ze opnieuw te maken krijgen met onderdrukking en vervolging. Schokkend is het om te lezen en je weer bewust te worden van de manier waarop de mensen destijds behandeld zijn die gevangen werden gehouden in de grote stadions.

Indrukwekkend zijn trouwens de overeenkomsten tussen wat er in Spanje gebeurde en wat er later in Chili gebeurde. Tussen dictaturen zit weinig verschil en onderdrukking en armoede zijn overal hetzelfde.

Victor en Roser zijn twee hoofdpersonen die groeien, die veranderen en die voor je gaan leven, en die geen enkel moment een slecht cliché worden.

Bloemblad van zee is interessant, meeslepend en ontroerend wat mij betreft het beste boek van Isabel Allende tot nu toe.

Originele Spaanse titel: Largo pétalo de mar (2019)

Nederlandse uitgave 2020 door uitgeverij Wereldbibliotheek

Nederlandse vertaling: Rikkie Degenaar

Bladzijdes: 363