Conclaaf

De Tiber met op de achtergrond de Sint Pieter
Foto door mij gemaakt in Rome, 2009

Nu Paus Franciscus is overleden en morgen de uitvaart is, beginnen ook al de geruchten op gang te komen over wie de volgende paus zal worden. 

Van alle kardinalen in de wereld mogen alleen die jonger dan 80 stemmen in het conclaaf en dat zijn er op dit moment 135. Ze worden afgezonderd in de Sixtijnse kapel en dan begint het stemmen. Een kandidaat moet een 2/3 meerderheid krijgen om verkozen te worden en in principe kan elke katholieke man verkozen worden. In praktijk zal het waarschijnlijk gewoon één van de kardinalen zijn.

De kardinalen zijn al in Rome voor de uitvaart van de paus en verblijven in het gasthuis van de Heilige Stoel. Hier maken ze kennis met elkaar en worden al allerlei zaken besproken en ongetwijfeld maakt elke kardinaal al een beetje een voor-selectie bij zichzelf. Deze periode wordt ook het pre-conclaaf genoemd. 

Als het echte conclaaf begint, zijn er allerlei rituelen en eeuwenoude gebruiken, die zo'n gebeurtenis ook zo plechtig maken en die een band aangeven met de eeuwen hiervoor.  

Tijdens het echte conclaaf moeten de kardinalen geheimhouding zweren en worden zij echt afgezonderd. Mobiele telefoons en andere devices zijn niet toegestaan, contact met de buitenwereld is er op dat moment niet. Alle niet-kardinalen gaan uit de kapel en de deur gaat op slot, met de sleutel, con clave, oftewel het conclaaf is begonnen.

De eerste dag is er één stemronde, de dag erop zijn het er vier, waarschijnlijk twee in de ochtend en twee in de middag. Als er geen 2/3 meerderheid is, worden de stembriefjes verbrand en is er zwarte rook te zien, een teken dat er nog geen nieuwe paus is. Als er wel een kandidaat gekozen is, wordt er iets aan de stembriefjes toegevoegd waardoor er witte rook te zien is. 

De kandidaat die verkozen is, mag trouwens weigeren, maar in praktijk zal dit niet snel gebeuren. Als iemand echt niet wil, zou dit al tijdens het pre-conclaaf naar voren zijn gekomen en dan wordt die persoon waarschijnlijk niet gekozen. 

Na de formele acceptatie van het ambt volgt de aankondiging op het balkon: 'Habemus papam', we hebben een paus, en horen we welke naam de nieuwe paus heeft aangenomen. Een naam die vaak al een heleboel verklapt over wat de nieuwe paus belangrijk vindt en welke richting hij opgaat. 

Ik heb weleens gelezen dat die eerste stemronde een beetje bedoeld is om de wateren te testen, men stemt dan op kandidaten die men aardig vindt of om te checken hoe de vlag erbij hangt. Daarna begint het echte werk en vallen steeds meer kandidaten af. 

Wie heeft er kans om de nieuwe paus te worden? Ik heb geen idee. Ik ben geen Vaticaan-watcher en heb echt geen lijstje van geschikte kandidaten opgesteld. Die zijn al overal te vinden als je daar belangstelling voor hebt. 

Vaak worden de kandidaten op zo'n lijstje verdeeld in progressief en conservatief. Waarbij men vergeet dat een conservatieve paus op sommige punten progressief kan zijn en een progressieve paus natuurlijk wel de Katholieke leer aanhangt en heus niet opeens allerlei moderne westerse denkbeelden gaat doorvoeren. 

Ik denk persoonlijk dat we in de Kerk en de wereld een paus nodig hebben die de nadruk legt op barmhartigheid en de zwakkeren in de samenleving. De mensen die lijden, de vluchtelingen, de onderdrukten, de mensen aan de onderkant van de maatschappij. Dat voorbeeld hebben we nodig, het is nodig dat hierop gewezen wordt en dat er voor deze mensen iemand is die zijn stem verheft. Dan kun je ook pas zeggen dat je moreel gezag hebt. 

De Kerk en de wereld hebben op dit moment geen behoefte aan een star iemand, of een paus die vooral de nadruk legt op de theologie, en het pastorale minder aandacht geeft. We hebben behoefte aan een Herder, niet aan een scherpslijper. 

Wie er van het lijstje met papabile (pauswaardige) kandidaten daadwerkelijk paus zal worden kan ik niet voorspellen. Ik heb wel een bepaalde hoop, maar er kan van alles gebeuren en er kan ook iemand paus worden die op geen enkel lijstje vooraf is voorgekomen, maar juist daarom geschikt gevonden wordt. Er kunnen vreemde dingen gebeuren op een conclaaf. Men gaat er vanuit dat de Heilige Geest ervoor zorgt dat de juiste man gekozen wordt en dat is niet altijd de kandidaat die de lijstjes aanvoert. Er bestaat dan ook niet voor niets de uitdrukking: 'wie als paus het conclaaf binnengaat, komt er als kardinaal uit'. 

We zullen moeten wachten tot er witte rook is. Laten we alleen hopen dat ze er sneller uit zijn dan in 1314, toen het conclaaf meer dan twee jaar duurde!