De zoon van de verhalenverteller, Pierre Jarawan

Samirs vader, Brahim, is een bijzondere man. Hij kan vreemden het gevoel geven dat ze vrienden zijn, weet moeiteloos om te gaan met andere mensen en hij vertelt de beste verhalen.

Toen hij met zijn vrouw nog in het Duitse opvangcentrum voor vluchtelingen zaten, was het Brahim die begreep dat de taal spreken van levensbelang was en met zijn charme kon hij allerlei conflicten in de kiem smoren. Elke avond vertelde hij een verhaal aan de kinderen, maar ook steeds meer volwassenen kwamen luisteren en waardeerden de verhalen die hen aan thuis deden denken.

Nu, in 1992, wonen Samir en zijn ouders en zijn kleine zusje in een nieuw huis en het lijkt hen voor de wind te gaan. Op het journaal komen de beelden uit Beiroet die vertellen dat de burgeroorlog voorbij is en de vader van Samir krijgt vreemde telefoontjes. 

En kort na de achtste verjaardag van Samir verdwijnt zijn vader, en dit slaat een diepe wond in het leven van Samir. Je zou zelfs kunnen zeggen dat hij het nooit meer echt goed op de rails krijgt. Bijna obsessief blijft hij vasthouden aan de herinnering aan zijn vader en de herinneringen die hij via zijn vaders verhalen heeft aan het land van herkomst waar hij zelf nog nooit is geweest; Libanon.

De vrouw die met hem wil trouwen vertelt hem uiteindelijk dat ze alleen maar wil trouwen als Samir eindelijk eens gaat afrekenen met de demonen uit zijn verleden. Samir vertrekt naar Beiroet en volgt het spoor van zijn vader, terwijl hij er achter komt dat de verhalen die zijn vader hem voor het slapen gaan vertelde, aanwijzingen bevatten en hem verder helpen in zijn zoektocht.

De zoon van de verhalenverteller is het debuut van de Duitse schrijver Pierre Jarawan, wiens moeder Libanese is. En het wat mij betreft een heel erg mooi debuut, ik vond het namelijk een prachtig boek. Het is meeslepend en mooi geschreven met een mooie opbouw.

Er zijn wel een paar minpunten. Het gedrag van vader past niet helemaal bij zijn karakter, zelfs niet als we te weten komen wat er is gebeurd. Ernstiger is dat het einde echt heel erg cliché is, en volgens mij een beter einde was geweest als het open was gebleven. Ja, zoals een aantal personages opmerkt, Libanon is een klein land, maar dit was toch een beetje teveel rechtgebreid allemaal en voor mij doet dit afbreuk aan het verhaal.

Maar dat neemt niet weg, dat al het andere in dit boek heel erg goed is. Ten eerste wordt Samir heel goed neergezet. Zijn gezichtspunt als kind en de manier waarop hij kijkt naar bepaalde zaken is anders dan Samir als volwassen man, terwijl je hem tegelijkertijd herkent. Knap ook hoe de stem van het kind van acht heel natuurlijk klinkt. 

Sommige situaties worden zo levendig en goed beschreven dat je ze meteen voor je ziet, zowel ontroerend als pijnlijk schrijnend. De laatste keer dat hij met zijn vader iets leuks ging doen (Samir als notendoppenbootjeskapitein) en de verschrikkelijke ‘grap’ die zijn klasgenoten met hem uithalen laten je niet onberoerd.

Het allermooist vond ik echter dat je door dit boek kunt invoelen wat het betekent om vluchteling te zijn, maar ook wat voor gevolgen een burgeroorlog heeft voor een land, zeker als het weer vrede wordt. Hoe ga je om met je buren, hoe overleef je in een wijk waar je familie is vermoord, hoe verwerk je het verleden?

Youssef, een van de mensen die Samir in Beiroet ontmoet, heeft hier wel een idee over. Hij wil samen met de studenten van verschillende universiteiten één gemeenschappelijk geschiedenisboek schrijven over de oorlog. Want alleen op die manier voelt iedereen zich gehoord, leren ze hoe de tegenpartij naar een gebeurtenis keek en kunnen ze weer verder, samen.

De burgeroorlog in Libanon heeft wortels en verbanden met veel andere conflicten in het Midden-Oosten, zoals het Joods-Palestijns conflict en de Syrische burgeroorlog. 

In Beiroet woonden verschillende religies naast elkaar, maar na een aantal conflicten tussen Moslims en Christenen brak in 1975 de burgeroorlog uit, met Christenen en Moslims elk aan een andere kant van de stad (gedeeld door de groene lijn). De verschillende groeperingen in het land vochten tegen elkaar in wisselende coalities

Syrie bemoeide zich met deze burgeroorlog omdat zij een bepaalde partij aan de macht wilde houden en Israel mengde zich erin omdat leden van de PLO in Libanon onderdak hadden in de Palestijnse vluchtelingenkampen. Verschillende malen bezette het Israelische leger delen van Libanon en zou zich pas in 1985 terug. In 1992 kwam er eindelijk een vredesakkoord, maar de rust was nog zeker niet wedergekeerd en pas in 2005 trok Syrie zijn troepen helemaal terug uit Libanon.

Voor wie de details van Libanese burgeroorlog niet meer helemaal paraat heeft, staat achterin een beknopt overzicht van de belangrijkste gebeurtenissen. Dit is handig omdat sommige zaken natuurlijk in het verhaal voorkomen en een rol spelen. Tegelijkertijd is het niet zo dat het verhaal onderbroken wordt door hele verhandelingen met politieke details en ook als je die hele burgeroorlog totaal niet interessant vindt, is het verhaal uitstekend te volgend zonder deze informatie.

De zoon van de verhalenverteller heeft verschillende mooie betekenissen en weet de actuele situatie mooi te vermengen met de situatie vroeger in Libanon en die van vluchtelingen. Tegelijkertijd is het ook het verhaal van de zoektocht van een zoon naar zijn vader en hoe een ingrijpende gebeurtenis door kan werken in een verder leven.

Een mooi boek en het (in mijn ogen) onnodige einde vergeef ik Pierre Jarawan dan ook graag.

Originele Duitse titel: Am Ende bleiben die Zedern (2016)

Nederlandse uitgave 2017 door uitgeverij HaperCollins

Nederlandse vertaling: Lilian Caris

Bladzijdes: 441