Kloostertijd

Kloostergang richting de kerk

Het is bijna zes uur in de ochtend en het is nog donker buiten. De sobere kerk waarin de rode bakstenen een warme ondergrond vormen is wel verlicht; een baken in de duisternis. Eén voor één komen de monniken naar binnen, gehuld in hun zwarte kovels, en zij zoeken hun plek in het koor.

De gasten van de abdij zitten op de houten banken met het psalmenboek en het boekje van de dienst bij zich, om de komende drie kwartier mee te kunnen doen. Als het zes uur is, luidt de kerkklok waarop iedereen gaat staan. De metten beginnen.

Vorige week heb ik een aantal dagen doorgebracht in de Abdij van Egmond, een heel bijzondere ervaring.

Geschiedenis Abdij

Al in het begin van de tiende eeuw  was er in Egmond een vrouwenklooster, dat gesticht was door graaf Dirk I van Holland. Rond 950 vond er een wisseling plaats, het vrouwenklooster vertrok ergens anders naar toe en in Egmond kwamen monniken. 

In de eeuwen die volgden werdt het klooster steeds belangrijker en was vooral het scriptorium bekend. Zo werden de beroemde Annalen van Egmond hier geschreven. 

In 1573 viel het klooster echter ten prooi aan de onlusten tussen katholieken en protestanten tijdens de Nederlandse Opstand en het klooster werd door de Geuzen onder leiding van Diederik Sonoy en op bevel van Willem van Oranje in de brand gestoken. De ruïnes zouden tot 1800 blijven liggen.

Nadat in de grondwet van 1848 eindelijk alle religies gelijke rechten hadden gekregen en de katholieke emancipatie in 1853 was begonnen met het pauselijke besluit om weer Nederlandse bisschoppen in te voeren, werd er voorzichtig weer gedacht aan wederopbouw van het klooster van Egmond. 

In de jaren ’20 was er een ambitieus plan voor een gigantisch bouwwerk, maar door het uitbreken van de economische crisis van 1929 kon dit niet doorgaan. In 1935 opende het huidige klooster haar deuren en komen er monniken uit Oosterhout om er te wonen. In 1950 werd de priorij verheven tot Abdij.

Getijden

De Benedictijnse monniken die in Egmond wonen vormen een contemplatieve orde, waarin het koorgebed centraal staat.

Het koorgebed of het getijdengebed is een manier om aan de opdracht van Jezus te voldoen om doorlopend te bidden. Ook neemt het het voorbeeld over van wat de Joden in die dagen van het eerste Christendom deden in hun dagelijkse gebed. 

Omdat het praktisch gezien een beetje lastig is om daadwerkelijk aan één stuk door te bidden, gingen de eerste Christenen ertoe over om de dag te verdelen (volgens de Romeinse tijdsindeling) en hier gebeden aan te koppelen. Dit waren in het begin voornamelijk psalmen, maar hier werden lezingen uit de Bijbel en gebeden aan toegevoegd.

De Heilige Benedictus van Nursia schreef in de zevende eeuw de eerste regel voor kloosterlingen, waaraan de Benedictijnen zich tot op vandaag houden. Hij was ook degene die een schema maakte voor de psalmen, zodat je niet alle 150 psalmen elke dag hoefde te doen, maar ze in een regelmatig schema van een week voorbij kwamen.

De koormantels van de monniken hangen naast de deur van de kerk

In de loop van de eeuwen veranderde er natuurlijk wel iets in het getijdengebed, maar de essentie, het verdelen van de gebeden over de dag, is hetzelfde gebleven, zelfs na de hervormingen van het Tweede Vaticaans Concilie in 1965.

In de Abdij van Egmond bestaat de dagorde uit de volgende diensten

6.00: Lezingendienst (Metten)

7.30 Ochtendviering (Lauden)

9.30 Eucharistieviering

12.30 Middaggebed (Terts)

17.00 Avondgebed (Vespers)

20.00 Dagsluiting (Completen)

Stilte

Stilte en afzondering zijn ook belangrijk voor de monniken. Dit lijkt misschien in tegenspraak met de opdracht van de gastvrijheid die de Abdij ook heel serieus neemt, maar er is een duidelijke afscheiding tussen de gasten en de monniken. Als gast verblijf je in het gastenverblijf en de monniken wonen in het Slot, het Claustrum, waar gasten niet mogen komen.

Als gast wordt je even uitgenodigd om het Claustrum te betreden bij de middagmaaltijd, die gasten en monniken samen gebruiken in de Monnikenrefter. De maaltijden zijn in stilte, tijdens de middagmaaltijd wordt er door een broeder voorgelezen (en nee, niet de nieuwste thriller). Tijdens het ontbijt en de avondmaaltijd is het ook stil bij de gasten onderling. 

Het mooie hiervan is dat je je bewuster bent van je eten, maar ook van wat je buurman of buurvrouw misschien nodig heeft. Zo geef je ongevraagd de boter door, of schenk je nog eens water bij.

In de kloostergangen loop je ook niet te kletsen en ik heb er geen enkele monnik gehoord die even naar een ander riep, of een paar broeders die een gezellig praatje hielden met elkaar. Er is ernst en toewijding en stilte, waarin je probeert om nader tot God te komen.

Wat niet wil zeggen dat de broeders niet vriendelijk zijn, ik heb er in mijn korte tijd een aantal gesproken die heel aardig en belangstellend waren en ook even de tijd namen om met me te praten of me iets uit te leggen. Ik denk trouwens dat er wel veel gelachen wordt in het klooster, al zien wij dat als gasten natuurlijk niet. Maar er heerste beslist geen depressieve of naargeestige indruk, die je soms kunt krijgen op sombere plekken.

Ik vond ook de zorg voor (zeer) oudere broeders heel mooi om te zien. Zij waren duidelijk nog altijd een volwaardig lid van de gemeenschap en op geen enkele manier een ‘last’.

De Abdij vanaf de achterkant gezien, met links de Abdij en rechts de kerk

Praktische informatie

Op de website van de Abdij (HIER) kun je alle informatie vinden als een retraite van een paar dagen in een klooster je wel wat lijkt. Natuurlijk is dit niet het enige klooster waar je terecht kunt, bij veel kloosters bestaat de mogelijkheid om er een of meerdere dagen te verblijven.

Het is wel de bedoeling dat je in Egmond als gast aan de dagorde meedoet, zodat je meedoet in het ritme van het leven van de monniken. Een zeer bijzondere ervaring kan ik jullie vertellen. 

Het lijkt namelijk wel of de tijd anders verloopt in een klooster, alsof de dagen langer strekken. En op een andere manier dan wanneer je op vakantie bent. In het klooster lijk je daadwerkelijk een stukje van de wereld af te staan, waardoor je op een ander spoor zit dan het jachtige gewone leven waarin je zoveel moet en er soms zoveel druk is.

En als je dan weer terug komt in de wereld, blijft die sfeer van rust en stilte bij je. De mooie cadans waarin de monniken de psalmen zingen, bleef nog lang in mijn hoofd zitten en ik voelde me gesterkt en opgeladen door mijn verblijf bij de monniken. Dit was mijn eerste keer in Egmond, maar het zal zeker niet de laatste keer zijn.