Het ministerie van opperst geluk, Arundhati Roy

Wat hebben een travestiet, een oude imam, een tot Moslim bekeerde Hindoe die zich Sadam Hoessein noemt, een aangenomen dochter, een gevonden baby en een vrouw die de liefde van haar leven verloren heeft met elkaar te maken? 

Zij vormen de spil van Het ministerie van Opperst geluk, een geweldige leeservaring, overdonderend en kleurrijk als India zelf is. Het sleurt je mee naar het rauwe leven in de straten van India, vol armoede en geweld, maar ook vol liefde en genegenheid, grappig situaties en respect voor elkaar.

Het verhaal begint met Anjum die haar intrek neemt op de oude Moslimbegraafplaats van Delhi. Zij is haar leven begonnen als jongen, maar met zowel mannelijke als vrouwelijke geslachtskenmerken. 

Anjum is wat men in India een Hijra noemt, een vrouw die een man is, of een man die een vrouw is. In ieder geval iemand die buiten de gewone regels van de samenleving staat en zich daardoor wel wat kan veroorloven, maar tegelijkertijd door de gewone wereld niet altijd serieus wordt genomen. 

Zij woonde in Delhi in een gemeenschap van andere Hijra’s, maar nadat ze een verschrikkelijke gebeurtenis heeft meegemaakt kan ze zich niet meer voegen in haar leven daar en vertrekt ze, naar de begraafplaats waar ze voor zichzelf een schuilplek, een woninkje creëert.

En al snel voegen andere mensen zich bij haar, mensen die net als zij heel wat hebben meegemaakt en langzamerhand wordt de begraafplaats een soort vrijhaven voor verschoppelingen die daar in een sfeer van wederzijds respect zichzelf weer een beetje kunnen vinden.

Voeg bij dit alles een geit die zestien offerfeesten wist te overleven, een gemeenschap travestieten en transgenders, een paard, opstandelingen in Kashmir, hindoes, politici, moslims, Sikhs, communisten, het hoofd van de Geheime Dienst, een journalist die links lijkt, maar rechts doet, een ondervrager die marteling niet schuwt, en dan heb je nog geen idee waar dit boek over gaat.

Het ministerie van opperst geluk is niet altijd een gemakkelijk boek om te lezen. Er gebeurt veel, er komen veel mensen in voor en het verhaal is niet bepaald lineair. Je moet dus eigenlijk de tijd hebben om dit boek achter elkaar te lezen. Als je steeds kleine stukjes leest met een lange tijd ertussen is er een grote kans dat je de draad een beetje kwijtraakt.

Vooral op tweederde van het verhaal wordt de structuur van het verhaal losgelaten en staat er heel veel door elkaar; verhalen, verslagen, beschrijvingen van verschillende mensen die op het eerste oog weinig met elkaar te maken hadden. Maar uiteindelijk blijkt ook dit zijn functie te hebben en laat het de chaos zien die er heerst, om uiteindelijk de draden weer heel mooi met elkaar te verbinden.

Ik heb bij een boek als deze de neiging om precies te willen weten hoe de historische en politieke situatie in elkaar steekt, zodat ik die achtergrond precies voor ogen heb en ik daardoor situaties en mensen beter kan plaatsen.

De geschiedenis van India vind ik bijzonder interessant en ik mag er graag over lezen. Ik wist dus wel iets van de situatie in India, de rijke oude cultuur, de problemen die er zijn tussen Hindoes en Moslims, het kastensysteem, de armoede en de corruptie.

De situatie in Kashmir was niet zo bekend voor mij, maar die speelt wel een grote rol in dit boek.

Bij de onafhankelijkheid van India in 1947 werd India verdeeld in India voor de Hindoes en Pakistan voor de Moslims. Pakistan zou later nog verdeeld worden in Pakistan en Bangladesh. Een regio in het noorden, Kashmir, was grotendeels automoom en mocht zelf kiezen of ze bij Pakistan of India wilde horen.

Voor Pakistan hoorde Kashmir bij Pakistan, omdat het grootste deel van de bevolking moslim was. Toen het echter nogal lang duurde voor de maharadja een keuze maakte (hij was zelf Hindoe), viel Pakistan binnen, waarop de maharadja India te hulp riep. Het resultaat was een flinke oorlog en een verdeeld Kashmir, een helft werd door Pakistan en de andere door India bestuurd. De onlusten zijn sindsdien regelmatig opgelaaid, vooral weer sinds 1999, met verschrikkelijk geweld en buitensporige wreedheden aan beide kanten.

Het is het verschrikkelijke geweld waar veel personages mee te maken krijgen dat me soms heel erg schokte, omdat ik besefte dat dit geen truckje is van de schrijfster om een schokeffect te bereiken. Het is echter waar de mensen in India in het algemeen en in Kashmir in het bijzonder mee te maken hebben. Dagelijkse kost, zou je bijna kunnen zeggen.

Tegelijkertijd is het ontzettend grappig en komen er heel veel komische situaties in het boek voor. Ook de manier om sommige dingen te beschrijven is heel grappig. Dit is echter ook nodig, omdat het anders een onleesbaar boek zou zijn geworden, met alleen maar doffe ellende.

En het is geen boek over doffe ellende, juist niet. Het ministerie van opperst geluk is eigenlijk een ode aan de menselijke veerkracht. Ondanks wat mensen meemaken aan geweld en verdriet, is er ook altijd weer ruimte voor vriendelijkheid, liefde, respect voor elkaar en opnieuw kunnen beginnen.

Ontroerend en heel treffend vond ik bijvoorbeeld de laatste stukken in het boek waarin iedereen elkaar helpt om verder te gaan. Ze kunnen allemaal dingen uit het verleden loslaten, en zo worden er begrafenissen gehouden voor een vermoorde vader uit de kaste van de onaanraakbaren, een vrouw uit de elite en een communiste. En ieder krijgt daarbij het passende ritueel. Dit laat zien dat verschillen tussen mensen vooral politiek zijn en dat menselijkheid uiteindelijk altijd het belangrijkste is.

Lees hier trouwens wat Hella van dit boek vond. 

Originele titel: The ministery of utmost happiness (2017)

Nederlandse uitgave 2017 door uitgeverij Prometheus

Nederlandse vertaling: Tjadine Stheeman

Bladzijdes: 415