De nacht van de Begijnen, Aline Kiner

Het zal niemand verbazen dat ik historische romans behoorlijk kritisch lees en er niet snel tevreden over ben. Ik denk dat iedereen dat heeft met zijn of haar eigen vak, een arts kijkt anders naar Grey’s anatomy dan een leek, een politieagent zal de procedurefouten in een detective er meteen uit halen en zo kun je nog meer voorbeelden bedenken.

In historische romans zie ik vaak een aantal problemen.

Het eerste probleem voor mij is dat vaak kleine details niet kloppen. Een voorbeeld hiervan is De eerste vrouw waar Susan Smit iemand al in 1915 fascist laat zijn, terwijl die term pas in 1919 werd gebruikt. En zo nog een paar zaken die voor iemand anders misschien kleinigheden zijn, maar voor mij behoorlijk onverteerbaar.

Een veel groter probleem is dat de mentaliteit van de personages vaak niet strookt met de tijd waarin ze leven. Dan zie je dat ze moderne, politiek-correcte opvattingen hebben over situaties zoals vrouwenrechten of slavernij, die de moderne 21^e eeuwse lezer herkent, maar die de 18^e eeuwer of oude Romein zeker niet zou herkennen, laat staan onderschrijven.

Het huis aan de gouden bocht van Jessie Burton was zo’n boek dat zich voor mij volkomen diskwalificeerde door de hoofdpersoon, een jong meisje in de 17^e eeuw, die de homoseksualiteit van haar echtgenoot eigenlijk best begrijpelijk en totaal niet verwerpelijk vond. Zoiets is zeer ongeloofwaardig en lijkt meer bedacht om de moderne lezer op zijn of haar gemak te stellen dan dat het recht doet aan de historische werkelijkheid.

Waar moet een goede historische roman voor mij aan voldoen? Ten eerste moet het een mooi of interessant verhaal zijn dat goed is geschreven en opgebouwd, maar dat is natuurlijk logisch en dat geldt voor elk boek. Nuance in de personages is ook een belangrijk punt, ik houd niet van zwart-wit, maar vind het veel interessanter als goede mensen slechte dingen doen en slechte mensen aardig kunnen zijn.

Historisch gezien moeten de details kloppen en moet de mentaliteit van de personages kloppen met de tijd waarin ze leven.

Daarnaast vind ik het zeer belangrijk dat een boek mij iets nieuws vertelt, dit kunnen nieuwe feiten, maar ook nieuwe inzichten in mij bekende feiten zijn. 

Ik wil ook graag weten waar de auteur zijn of haar informatie vandaan heeft en eventueel heeft aangepast, dus een goede verantwoording is geen overbodige luxe. 

En tot slot houd ik ervan als een historisch boek mij zó nieuwsgierig maakt dat ik meer boeken over het onderwerp wil lezen.

Ik heb laatst De nacht van de Begijnen van Aline Kiner gelezen en ik was heel blij dit boek aan al mijn voorwaarden voor een historische roman voldoet.

De Begijnen waren vrome vrouwen die samenwoonden in een Begijnhof, waar elke vrouw haar eigen huisje had. Er waren ongehuwde vrouwen bij en weduwen. De vrouwen mochten beroepen uitoefenen en hun eigen bezit beheren en hun leven was georganiseerd rondom de gebeden en getijden zoals in de kloosters. Toch waren de vrouwen geen nonnen, want ze hadden geen geloftes afgelegd.

Hiermee vielen de vrouwen niet onder het gezag van de Kerk, maar als Begijnen vielen ze ook niet onder het gezag van echtgenoot of vader. Een onafhankelijke positie die hen vrijheid gaf, maar die ook problemen kon veroorzaken.

In Parijs lag er een groot Begijnhof in de Marais, dit was gesticht door koning Lodewijk IX nadat hij in 1254 terugkwam van zijn Kruistocht en het hof stond onder koninklijke bescherming.

De nacht van de Begijnen speelt zich af in dat Begijnenhof in Parijs.

Op een koude ochtend in januari 1310 vindt de oude Ysabel, voormalige edelvrouwe, maar nu al jarenlang Begijn en vanwege haar kruidenkennis en levenswijsheid hoofd van de Infermerie van het Hof, een jonge vrouw in het portiek. Maheut is op de vlucht voor een gewelddadige echtgenoot en Ysabel besluit haar voorlopig onder te brengen in het Begijnhof.

Maar ook in de beslotenheid en de afgeschermde wereld van de Begijnen is er niet altijd rust te vinden. Elke vrouw heeft haar eigen karakter en achtergrond en allemaal reageren ze verschillend op de komst van het vreemde meisje. Bovendien is het Begijnhof niet helemaal afgesloten van de wereld; de politieke en religieuze twisten die worden uitgevochten tussen koning Filips de Schone en de Kerk, hebben ook hun weerslag op de Begijnen.

Koning Filips heeft zijn oog op de Tempeliers laten vallen en is vastbesloten om ketterij op alle fronten te bestrijden. Er worden dan ook tientallen doodvonnissen uitgesproken. Maar niet alleen tegen de tempeliers, in juli 1310 wordt ook Marguerite Porete, een Begijn uit Henegouwen, op de brandstapel gezet vanwege een mystiek boek dat zij schreef en dat als ketters is bestempeld.  

De Begijnen komen onder een vergrootglas te liggen en de Kerk neemt maatregelen om hun vrijheid en daarmee hun eventuele neigingen tot ketterse ideeën in te perken. De Begijnen in Parijs moeten ook oppassen, want de komst van Maheut en het ketterse boek van Marguerite Porete raken onlosmakelijk met elkaar verbonden.

De nacht van de Begijnen is een prachtig boek, met een interessant en spannend verhaal, dat ook nog mooi is geschreven. De historische details kloppen, ik zag het Middeleeuwse Parijs voor me in alle vieze en kleurrijke levendigheid.

Vrouwe Ysabel is een geweldige mens, maar ook de andere personen in het verhaal zijn levensecht, genuanceerd en vooral: middeleeuws in hun doen en laten, daar zat geen wanklank tussen. De sfeer van Parijs, maar ook van het Begijnhof zijn bijzonder goed getroffen. 

De politieke situatie van die tijd kende ik redelijk, maar toch heeft dit boek me nieuwe dingen geleerd, iets waar ik erg van houd. Zo wist ik niets over Marguerite Porete en de maatregelen die in de jaren na haar dood tegen de Begijnen werden genomen.

Aline Kiner is hoofdredacteur van een wetenschappelijk tijdschrift, en de wetenschappelijke aanpak blijkt ook uit de uitgebreide bronnenlijst die ze achterin geeft. Ik houd daarvan en ben zelf ook meteen op zoek gegaan naar aanvullende informatie en boeken, want ik ben nog niet klaar met die Begijnen, Parijs en Filips de Schone.

Kortom, ik heb genoten van De nacht van de Begijnen, dat mijn verwachtingen aan alle kanten overtrof en dat ik alleen maar kan aanraden.

Originele Franse titel: La nuit des béguines (2017)

Nederlandse uitgave 2018 door uitgeverij Ambo/Anthos

Nederlandse vertaling: Noor Koch

Bladzijdes: 317