Anna Karenina, Lev Tolstoi, deel VII en VIII

Let op, mijn bespreking bevat spoilers over hoe het afloopt, dus als je dat (nog) niet wilt weten moet je niet doorlezen!     

Terug in Moskou

Na de zomer op het platteland is iedereen weer vertrokken naar Moskou. Ljovin voelt zich niet echt heel denderend in de stad en heeft steeds het idee dat hij niet op zijn plek is en dit maakt hem prikkelbaar. De enige reden dat ze in de stad blijven is omdat Kitty elk moment kan bevallen en de oude vorstin, haar moeder, liever heeft dat dit in de stad gebeurt waar alle hulp voor handen is. 

Heel mooi is beschreven hoeveel zorgen Ljovin zich maakt als de geboorte zich eindelijk aandient. Niet onbegrijpelijk, aangezien een groot deel van de bevallingen eindigden met de dood van moeder en kind. Maar in dit geval gaat alles goed en Ljovin kan dan zijn Kitty en hun zoontje in de armen sluiten.

Eenzaamheid, ergernis en morfine

Met Vronski en Anna gaat het ondertussen niet goed. Wilde Anna eerst zelf geen echtscheiding omdat dit de definitieve breuk met haar zoontje zou betekenen, nu is het Karenin die niet langer een scheiding wil. 

Zoals Stiva merkt als hij bij Karenin op bezoek is, is Karenin een religieuze kwezel van het ergste soort geworden, die uit Christelijke naastenliefde geen scheiding meer wil, maar ook omdat een waarzegger dit adviseert. 

Van die kant hoeven Anna en Vronski dus niets meer te verwachten. Hun relatie stond al onder druk, maar het is nu helemaal een aflopende zaak. Anna is nog steeds geïsoleerd en wordt nergens ontvangen.

Vronski voelt nog wel enige genegenheid voor Anna, maar geen gepassioneerde liefde meer. Anna slaat de spijker op zijn kop als ze beseft dat voor Vronski de jacht belangrijk was en het feit dat hij kon geuren met een affaire met zo’n mooie en charmante vrouw. Maar nu is de jacht voorbij en de realiteit is een stuk grauwer dan ze ooit samen hadden bedacht.

Ze probeert nog zinnige bezigheden te verzinnen, door een kinderboek te schrijven en een pupil op te leiden, maar haar eenzaamheid neemt alleen maar toe. De morfine die ze neemt om in slaap te komen helpt niet mee om haar gedrag stabiel te houden, waardoor Vronski’s ergernis steeds meer toeneemt.

Verschrikkelijk om te lezen is de laatste scene waarin ze rondloopt op het station en waarheid en fantasie niet meer van elkaar kan scheiden. Iedereen lijkt naar haar te kijken, het over haar te hebben en is haar slecht gezind. Het enige dat nog doordringt is dat ze Vronski hier voor het eerst ontmoette. 

De herinnering aan het verschrikkelijke ongeluk dat toen plaatsvond dringt ook nog door tot haar morfine benevelde geest en hierin vindt ze de soelaas die ze zoekt, de vergetelheid die tegelijkertijd een straf zal zijn voor Vronski. Wat zal hij een spijt krijgen van zijn gedrag en treuren om haar dood.

Het einde

In het laatste deel zien we wat er terecht komt van de mensen die achterbleven. Vronski is terug in militaire dienst en gelukkig voor hem is er nu een oorlog aan de gang. De Serven vechten voor hun onafhankelijkheid en krijgen veel steun uit Rusland. Vronski gaat als vrijwilliger naar het front, om daar als held te sterven, dat is in ieder geval zijn hoop.

Ljovin en Kitty wonen met hun gezin op het platteland en zijn gelukkig. Ljovin worstelt alleen nog met zijn onbegrip voor geloof, terwijl hij wel het idee heeft dat hij geloof moet hebben. Tijdens de bevalling van zijn zoontje had hij zich tenslotte ook tot God gewend, maar hoe moest hij nu verder? 

Hij beseft dat mensen als zijn oudere broer God en het geloof aan de kant hebben gezet, zonder er iets voor in de plaats te zetten. En opeens begrijpt hij dat hij moet accepteren dat hij twijfelt, maar ook gewoon God moet erkennen en het eenvoudige geluk dat hij hierbij voelt.

Lev Tolstoi door Ilja Repin
Dit schilderij zag ik op de tentoonstelling van de Peredvizhniki in Assen

Conclusie

Tolstoi is een goede schrijver, zijn beschrijvingen van de natuur en het platteland zijn schitterend. Je ziet de bossen voor je en bent bijna zelf aanwezig bij het paddenstoelen plukken of bij het binnenhalen van de oogst. Knap ook vind ik het inzicht dat hij heeft in zijn personages en de manier waarop hij hen neerzet. Scenes die bij een ander sentimenteel of belachelijk zouden worden, zijn bij Tolstoi ontroerend en meeslepend.

Duidelijk wordt de tegenstelling tussen echt en onecht, platteland en stad, een goede relatie en een slechte relatie. Dit wordt telkens tegen elkaar afgezet en met elkaar vergeleken.

De titel van dit boek is Anna Karenina en het is haar verhaal dat het hart van dit boek vormt. Daartegenover staat de relatie tussen Ljovin en Kitty en Tolstoi laat in elk deel deze twee relaties dezelfde fases ondergaan, terwijl de verschillen overduidelijk zijn.

Voor mij is de relatie tussen Anna en Vronski nog altijd vrij onbegrijpelijk, want echte liefde is er volgens mij nooit aan te pas gekomen. Voor hem was het een verovering waarmee hij kon geuren tot het hem teveel kostte en het vooral irritatie opwekte. Voor haar was het iets nieuws waar ze vervolgens met alle macht aan vast moest blijven houden omdat ze anders moest toegeven dat ze haar hele leven voor een vluchtige affaire had opgegeven.

Bij Dr Zjivago begrijp ik volkomen waarom Lara en Joeri van elkaar houden, hoewel ze beiden ook hun fouten hebben, maar ik vond als ik eerlijk ben Anna een beetje tegenvallen en ik vond Vronski ijdel en oppervlakkig. Op het einde als hij op weg gaat naar het slagveld kreeg ik iets meer sympathie voor hem, hoewel ik me daar ook niet van de indruk kon losmaken dat hij ook dit weer een beetje speelt.

Als je er goed naar kijkt, is Tolstoi soms het verhaal wel heel erg aan het opvullen, hij kletst maar raak over de verkiezingen, landbouwhervormingen en allerlei andere zaken die niet zo heel veel te maken hebben met de essentie van het verhaal. Maar het is geeft wel een mooi beeld van Rusland en je komt er zo’n Russische winter wel mee door!

Ondanks de tegenstelling tussen de beide verhaallijnen en het oordeel dat er gegeven wordt over de relaties, is het verhaal van Ljovin en Kitty niet heel erg opzienbarend, terwijl dat van Anna en Vronski uniek en uitzonderlijk is. Daarmee komen we terug bij de zin waarmee Tolstoi dit meesterwerk begon, namelijk dat gelukkige gezinnen allemaal op elkaar lijken, maar dat ongelukkige gezinnen altijd ongelukkig zijn op hun eigen manier.  

Oorspronkelijk uitgegeven in 1877

Deze Nederlandse uitgave door uitgeverij Athenaeum- Polak&van Gennep (2018)

Nederlandse vertaling: Hans Boland

Bladzijdes: 1010

Het was leuk om dit boek samen te lezen en telkens te zien wat de andere mensen ervan dachten. Dank je wel Barbera voor het organiseren!

Mijn besprekingen van de vorige delen zijn hier te vinden:

Deel I HIER
Deel II en Deel III HIER
Deel IV HIER
Deel V en VI HIER