Caravaggio en Bernini

Hoofd van Medusa, Bernini (1638-1640)

In Rome ontstond rond 1600 een nieuwe kunstvorm, die we later de Barok zouden noemen. Het was een kunstvorm waarin kunstenaars hun best deden om emoties zo goed mogelijk weer te geven.

Het is niet verwonderlijk dat Rome hier het middelpunt van was. Het pauselijk hof en de Katholieke Kerk zorgden voor goede opdrachten en in de 17e eeuw was Rome weer het hart van de wereld. Kunstenaars kwamen naar Rome om hier geïnspireerd te worden, van elkaar te leren en om opdrachten te krijgen, net zoals dat in de 19e eeuw in Parijs gebeurde.

Michelangelo Merisi Da Caravaggio (1571-1610) was de belangrijkste schilder van deze nieuwe stroming. Onder zijn invloed zou de schilderkunst blijvend veranderen en hij kreeg tientallen volgelingen die probeerden in zijn stijl te schilderen. Hij schilderde mensen van vlees en bloed en zijn gebruik van licht zorgde voor dramatische effecten die men nog nooit eerder had gezien. Hij was geen gemakkelijk man en zijn te korte leven eindigde dramatisch, maar hij was een groots kunstenaar.

Jongen, gebeten door hagedis, Caravaggio (1597)

Gian Lorenzo Bernini (1598-1680) was één van de grootste beeldhouwers die ooit geleefd heeft. Hij kreeg veel opdrachten van de Kerk en is verantwoordelijk geweest voor het ontwerp van het Sint Pieter plein in Rome. Zijn beeldhouwwerken zijn natuurlijk van steen, maar hij slaagt er in om ze leven en beweging mee te geven. Ook hij had zijn nukken en kuren, maar ook hij stond op eenzame kunstenaars-hoogte.

Vier groteske mannenkoppen, Bernini (1650-1655)

In het Rijksmuseum is nu de tentoonstelling Caravaggio-Bernini. Barok in Rome te zien. Hier zien we een groot aantal werken van de twee meesters zelf, maar ook van de kunstenaars die probeerden in hun voetsporen te volgen.

De werken zijn ingedeeld in verschillende vormen en uitdrukkingen die belangrijk waren in de barok. Zo is er aandacht voor de grapjes die ook deel uitmaakten van de barok, de Oudheid die een grote inspiratiebron vormde (zeker in Rome, waar de Oudheid voor het oprapen lag), en voor bijvoorbeeld de verwondering en verbazing die de kunstenaars hoopten op te roepen.

Narcissus, Caravaggio (1600)

Een mooie zaal is die waar de contra-reformatie tot uitdrukking komt. De barok was bij uitstek de kunstvorm van de contra-reformatie. De Katholieke Kerk wilde de mensen opnieuw bereiken, én ze op die manier te laten zien wat de juiste leer was. Zichtbare emoties van heiligen, of van verhalen uit de Bijbel moest de mensen aanspreken om ze op die manier bij het geloof te betrekken. Het beeld van Bernini van Sint-Sebastiaan of het schilderij De doornenkroning van Caravaggio maakten diepe indruk op me.

De doornenkroning, Caravaggio (1603)

Sint Franciscus van Assisi mediterend, Caravaggio (1605-1606)

Opnieuw valt me op dat in een zaal vol schilderijen, die van Caravaggio er altijd uitspringen. En ik heb het idee dat steen voor Bernini geen steen was, maar iets levends. Zijn werken maken in ieder geval de indruk levend te zijn.

Olifant met obeslisk (model voor olifantje dat voor de Santa Maria sopra Minerva in Rome staat)
Bernini (1632 of 1658)

Caravaggio-Bernini. Barok in Rome is een prachtige tentoonstelling, die grote indruk maakt omdat het zo divers is en de werken van hoge kwaliteit zijn. Kortom, ga naar het Rijkmuseum en geniet van de schitterende werken van Caravaggio en Bernini en natuurlijk al hun collega's.
De tentoonstelling is nog tot 7 juni 2020 te zien.