Het boek van de huizen, Andrea Bajani

De hoofdpersoon in dit boek vertelt stukken van zijn leven aan de hand van de huizen waarin hij heeft gewoond, of waar een belangrijke gebeurtenis zich afspeelde. We komen de naam van de hoofdpersoon niet te weten, en ook de andere mensen hebben geen namen. Iedereen wordt aangeduid met de relatie die hij of zij had tot de hoofdpersoon, die Ik is. 

Elk hoofdstuk wordt aangegeven met de naam van het huis en het jaartal, zodat we een beetje grip op de verhaallijn kunnen houden. 

We springen vervolgens heen en weer tussen een souterainwoning in Rome bij Oma, het huis waar Ik woonde met zijn Echtgenote, de zolderkamer in Parijs, de studentenkamer in Turijn en nog veel meer huizen. Enkele komen maar een hoofdstuk voor, naar andere keren we enkele keren terug voor een volgend stukje van de puzzel. 

Langzamerhand wordt het beeld duidelijk van een jongen die opgroeit in een gezin vol moeilijkheden, een Vader die met zijn buien en nukken het gezin terroriseert, Moeder die geen contact heeft met haar Familie en Vader die zijn Familie veracht. Ik en Zus die volwassen worden en wegtrekken en onderling ook geen contact houden. Ik ontmoet de vrouw die Echtgenote zal worden, maar dit huwelijk zal geen stand houden, waarna Ik weer alleen woont.

Met de komst van Zus en later Ik begonnen de annexatiepogingen. Familie vroeg Ik en Zus mee naar de eethoek, bood hun de televisie aan, vierde het ritueel van de verwantschap rondom diezelfde tafel. Vader heeft zich er altijd tegen verzet. Hij verafschuwt het alleen te blijven met de mislukking, hij wil dat het hele gezin met hem ten onder gaat.

Er zijn ook hoofdstukken die niet over letterlijke huizen gaan, maar over een trouwring, een lift of een notitieboekje. De metafoor van een behuizing, een bepaalde ruimte met een bepaalde functie, wordt op die manier heel mooi doorgetrokken. 

Het huis van de Aantekeningen is een mobiel Huis van Woorden, de plek waarnaar zijn werkzaamheden zijn verplaatst. Ik gaat er niet steevast elke ochtend naar binnen, maar opent de deur wanneer het hem uitkomt. Strikt genomen is het een notitieboekje. Het telt eenentachtig bladzijdes en dus evenzovele appartementen.

Ook enkele hoofdstukken zijn gewijd aan twee belangrijke personen in de Italiaanse geschiedenis, die allebei vermoord werden. Dit zijn de Dichter (Passolini) en de Gevangene (Aldo Moro). Daarmee krijgt het verhaal van Ik een context, wordt het ingebakerd in de grotere geschiedenis van Italie zelf. 

Het boek van de huizen is een volkomen origineel boek, ik heb tenminste nog nooit zoiets gelezen. Het is geen gemakkelijk boek in die zin dat je het even snel wegleest, je moet de tijd nemen om erin te komen en de rust om het op je in te laten werken. 

Doordat je geen namen krijgt, alleen functies, duurde het even voordat ik me betrokken voelde bij de hoofdpersoon. Uiteindelijk kwam dat wel, ook omdat je wil weten wat er nu in het gezin gebeurde en hoe de relaties tussen de familieleden zijn ontstaan. Een hoogtepunt voor mij was trouwens Schildpad, die ook een eigen huis heeft, maar vooral een deel van het verhaal van Ik van dichtbij meemaakt. Het hoofdstuk dat zich in de toekomst speelt, geeft hoop voor Schildpad's toekomst, die ik even somber inzag. 

Zodoende keek hij op een ochtend naar buiten en trof rechts een ander huis van dezelfde soort aan, dat hem het zicht belemmerde. Links twee schildpadden die net wat kleiner waren, maar van hetzelfde model [...] Zodoende is Schildpad op een dag een rijtjeshuis geworden. Ook reptielen hebben kleinburgerlijke dromen. We kunnen niet weten hoe hij reageerde, noch of de toenadering er simpelweg een was van goed nabuurschap, of van solidariteit van de soort, van gesprekjes voor het huis of dichte deuren. 

Moeilijk te zeggen waar ze vandaan zijn gekomen en of ze zijn gekomen op een veroveringstocht of op een terugtocht. Maar samen met hen verschenen op een ochtend ook de blote voetjes van een baby, van hoge tonen en een kirrende lach. Het was even stil, toen gingen de schilden open. De kopjes staken tevoorschijn, niet in staat weerstand te bieden aan de roep van de kindertijd.

Er staan prachtige observaties en beschrijvingen in, Andrea Bajani kan zeer goed schrijven. Het boek van de huizen is geen boek voor iedereen, maar als je bereid bent om enige moeite te doen en om je te laten verrassen, is dit zeer de moeite waard.

Originele Italiaanse titel: Il libro della casa (2021)

Nederlandse uitgave 2022 door uitgeverij Van Oorschot

Nederlandse vertaling: Manon Smits

Bladzijdes: 266