Pastorale, Stephan Enter
Een klein dorp ergens op het platteland, waar Oscar en Louise
zijn opgegroeid. De ene helft van het dorp bestaat uit gereformeerden van
allerlei gezindten, de andere helft uit Ambonezen. Erg idyllisch is het niet, daar
op het platteland.
Oscar zit nog op school en wil maar één ding, na zijn eindexamen
op kamers zodat hij eindelijk weg kan. Door het lot wordt hij in de klas
aangewezen om huiswerk af te leveren bij Jonkie Matupessy, die in de Ambonezenwijk
woont. Oscar komt hier in contact met de familie van Jonkie en er vormt een
voorzichtige vriendschap. Eén waarmee Oscar de eerste stappen zet buiten de
bubbel van zijn opvoeding en het dorp.
Louise studeert al, maar komt terug naar het dorp. Ze had de
vrijheid verwacht in de stad, en had gedacht dat ze daar met gelijkgestemden over
literatuur en het leven zou kunnen filosoferen. Ook had ze gehoopt hier haar religie
achter zich te kunnen laten, want sinds haar jeugd was dit voor haar geen bron
van vreugde geweest, maar juist een bron van angst, afschuw en bitterheid.
In de stad kan ze echter nog zo de bohemien uithangen met
haar minnaar, ze weet toch ook dat ze niet thuishoort tussen de stadse types en
dat ze zich nooit werkelijk los kan maken van haar opvoeding.
De woede die het
geloof in haar wekt en de tirades die ze ertegen houdt, laten juist zien dat ze
nog niets verwerkt heeft. Iets dat je niks (meer) kan schelen, wekt niet zulke woede op.
Tegelijkertijd is het net alsof ze er ook naar terug
verlangt, of in ieder geval naar de vreugde die het geloof haar nooit gebracht
heeft maar die ze misschien wel graag had gewild. Ze is naar huis gekomen om iets te zoeken, maar de vraag is of ze het
zal vinden.
De verschillende gereformeerde stromingen die er in
Nederland zijn, zijn mij niet zo goed bekend en het jargon dat hiermee
samengaat al helemaal niet. Bij zinnen als ‘dat lijzige toontje van de gergemmers’
of ‘ze kerkte sinds haar huwelijk uitsluitend nog synodaal’, heb ik de
betekenis moeten opzoeken. Erg verwarrend allemaal en het trieste is dat de
kleine verschillen voor deze mensen van het grootste belang zijn. Ze zitten vast in hun eigen absolute waarheid en alles wat erbuiten valt is het Kwaad.
Ik vind over het algemeen de gebruikelijke Nederlandse
literatuur over een gereformeerde jeugd niet zo heel erg interessant, maar in
dit geval stijgt het verhaal hier gelukkig bovenuit.
Ik vond het mooi dat de situatie van de Ambonezen aan bod
kwam. Het boek speelt zich zo’n tien jaar na de treinkapingen af en de
integratie lijkt verder weg te zijn dan ooit. De rijen zijn gesloten en de Ambonezen
worden doeltreffend buiten de samenleving gehouden, die op hun beurt geen zin hebben om zich aan te passen. De oudere generatie hoopt nog altijd dat de aan
hen gedane belofte van terugkeer naar de Molukken vervuld zal worden en de jongere
generatie zit vol rancune over hoe hun ouders behandeld zijn.
Maar ook de gereformeerden zijn niet bepaald geïntegreerd in
de samenleving, al vinden ze dit zelf geen enkel probleem. Het verhaal mag zich
dan afspelen eind jaren ’80, het had net zo goed in de jaren ’50 kunnen zijn. In
dit dorp wordt de buitenwereld zoveel mogelijk buiten gehouden, al die duivelse
verleidingen hebben ze niet nodig.
Op het eerste gezicht lijkt het platteland idyllisch en ik
vond de beschrijvingen erg mooi. Je ziet het dorp, de bossen en de velden vóór
je. Maar onder de oppervlakte blijkt van alles te bruisen en het lijkt erop dat
sommige mensen de oude paden links laten liggen en hun eigen weg zullen zoeken.
Knap vond ik ook hoe de stemmen van Oscar en Louise
getroffen zijn, maar ook de andere personages worden in een paar zinnen goed
neergezet. De moeder die uit een zeer gerespecteerde familie komt en nog
rechter in de leer is dan alle anderen, de vader die het huis niet meer uit
komt. Je vraagt je af wat daar allemaal achter steekt en ik had er graag meer
van willen weten.
Net zoals ik graag meer had willen horen over de plannen van
Louise en wat ze gaat doen nu ze stopt met haar studie.
Tegelijkertijd is het ook de kracht van Pastorale dat je
dat allemaal niet weet, dat je als lezer iets te raden over hebt en dat het
niet allemaal voor je wordt ingevuld.
Ik moet eerlijk bekennen dat ik nog nooit van Stephan Enter
gehoord had en dus ook nog niet eerder een boek van hem heb gelezen. Nu blijkt
dit beslist niet zijn eerste roman te zijn, maar het was wel mijn eerste
kennismaking met deze schrijver. En die kennismaking is me wel goed bevallen.
Uitgegeven in 2019 door uitgeverij Van Oorschot
Bladzijdes: 285
Ik vraag me af of er nog veel van dergelijke dorpen bestaan; het boek zal wel niet voor niets in de jaren 80 spelen. Ze zullen er nog wel zijn, maar ik heb zelf gemerkt dat er sinds die tijd veel is veranderd. Het dorp waar ik sinds 16 jaar woon, en het dorp waar ik daarvoor 11 jaar woonde, waren ook zulke dorpen, maar door import en andere invloeden van buiten zijn ze gelukkig helemaal niet meer verstikkend. Als ik hier echter in mijn jeugd, in de jaren 60 en 70, had gewoond, had ik het hier vast niet zo prettig gevonden. Ik denk daarom dat dit voor veel mensen wel een herkenbaar verhaal zal zijn.
BeantwoordenVerwijderenIk vermoed dat het zeker minder zal zijn geworden, maar ik denk ook dat er nog zeker dorpen/gebieden zijn waar de belangrijkste vraag nog altijd is naar welke kerk je gaat. In Rotterdam zag ik nog altijd de reeks reformatorische leerlingen fietsen (alle meiden in rokken) uit alle dorpen uit de omgeving om naar de reformatorische school te gaan en zo zullen er nog een paar stromingen zijn die zo goed mogelijk hun isolatie vol blijven houden. En op zich is daar niks mis mee, alleen is het zo naar voor de mensen die zich niet thuis voelen in die groep.
VerwijderenGroetjes,
Het is ook maar een bubbel. En voor veel mensen is deze juist heel beschermend en overzichtelijk. Het zijn vaak ‘de anderen’ die er een probleem van maken.
BeantwoordenVerwijderenGroetjes,
Wim (niet-refo)
Daar is zeker wat voor te zeggen! En het is ook niet erg om in een bubbel te zitten, al is het vooral naar de de mensen die zich er niet thuis voelen.
VerwijderenGroetjes,