Pastorale, Stephan Enter

Een klein dorp ergens op het platteland, waar Oscar en Louise zijn opgegroeid. De ene helft van het dorp bestaat uit gereformeerden van allerlei gezindten, de andere helft uit Ambonezen. Erg idyllisch is het niet, daar op het platteland.

Oscar zit nog op school en wil maar één ding, na zijn eindexamen op kamers zodat hij eindelijk weg kan. Door het lot wordt hij in de klas aangewezen om huiswerk af te leveren bij Jonkie Matupessy, die in de Ambonezenwijk woont. Oscar komt hier in contact met de familie van Jonkie en er vormt een voorzichtige vriendschap. Eén waarmee Oscar de eerste stappen zet buiten de bubbel van zijn opvoeding en het dorp.

Louise studeert al, maar komt terug naar het dorp. Ze had de vrijheid verwacht in de stad, en had gedacht dat ze daar met gelijkgestemden over literatuur en het leven zou kunnen filosoferen. Ook had ze gehoopt hier haar religie achter zich te kunnen laten, want sinds haar jeugd was dit voor haar geen bron van vreugde geweest, maar juist een bron van angst, afschuw en bitterheid.

In de stad kan ze echter nog zo de bohemien uithangen met haar minnaar, ze weet toch ook dat ze niet thuishoort tussen de stadse types en dat ze zich nooit werkelijk los kan maken van haar opvoeding. 

De woede die het geloof in haar wekt en de tirades die ze ertegen houdt, laten juist zien dat ze nog niets verwerkt heeft. Iets dat je niks (meer) kan schelen, wekt niet zulke woede op.

Tegelijkertijd is het net alsof ze er ook naar terug verlangt, of in ieder geval naar de vreugde die het geloof haar nooit gebracht heeft maar die ze misschien wel graag had gewild. Ze is naar huis gekomen om iets te zoeken, maar de vraag is of ze het zal vinden.

De verschillende gereformeerde stromingen die er in Nederland zijn, zijn mij niet zo goed bekend en het jargon dat hiermee samengaat al helemaal niet. Bij zinnen als ‘dat lijzige toontje van de gergemmers’ of ‘ze kerkte sinds haar huwelijk uitsluitend nog synodaal’, heb ik de betekenis moeten opzoeken. Erg verwarrend allemaal en het trieste is dat de kleine verschillen voor deze mensen van het grootste belang zijn. Ze zitten vast in hun eigen absolute waarheid en alles wat erbuiten valt is het Kwaad. 

Ik vind over het algemeen de gebruikelijke Nederlandse literatuur over een gereformeerde jeugd niet zo heel erg interessant, maar in dit geval stijgt het verhaal hier gelukkig bovenuit.

Ik vond het mooi dat de situatie van de Ambonezen aan bod kwam. Het boek speelt zich zo’n tien jaar na de treinkapingen af en de integratie lijkt verder weg te zijn dan ooit. De rijen zijn gesloten en de Ambonezen worden doeltreffend buiten de samenleving gehouden, die op hun beurt geen zin hebben om zich aan te passen. De oudere generatie hoopt nog altijd dat de aan hen gedane belofte van terugkeer naar de Molukken vervuld zal worden en de jongere generatie zit vol rancune over hoe hun ouders behandeld zijn.

Maar ook de gereformeerden zijn niet bepaald geïntegreerd in de samenleving, al vinden ze dit zelf geen enkel probleem. Het verhaal mag zich dan afspelen eind jaren ’80, het had net zo goed in de jaren ’50 kunnen zijn. In dit dorp wordt de buitenwereld zoveel mogelijk buiten gehouden, al die duivelse verleidingen hebben ze niet nodig.

Op het eerste gezicht lijkt het platteland idyllisch en ik vond de beschrijvingen erg mooi. Je ziet het dorp, de bossen en de velden vóór je. Maar onder de oppervlakte blijkt van alles te bruisen en het lijkt erop dat sommige mensen de oude paden links laten liggen en hun eigen weg zullen zoeken.

Knap vond ik ook hoe de stemmen van Oscar en Louise getroffen zijn, maar ook de andere personages worden in een paar zinnen goed neergezet. De moeder die uit een zeer gerespecteerde familie komt en nog rechter in de leer is dan alle anderen, de vader die het huis niet meer uit komt. Je vraagt je af wat daar allemaal achter steekt en ik had er graag meer van willen weten.

Net zoals ik graag meer had willen horen over de plannen van Louise en wat ze gaat doen nu ze stopt met haar studie.

Tegelijkertijd is het ook de kracht van Pastorale dat je dat allemaal niet weet, dat je als lezer iets te raden over hebt en dat het niet allemaal voor je wordt ingevuld.

Ik moet eerlijk bekennen dat ik nog nooit van Stephan Enter gehoord had en dus ook nog niet eerder een boek van hem heb gelezen. Nu blijkt dit beslist niet zijn eerste roman te zijn, maar het was wel mijn eerste kennismaking met deze schrijver. En die kennismaking is me wel goed bevallen.

Uitgegeven in 2019 door uitgeverij Van Oorschot

Bladzijdes: 285