Opinie op zondag: Je suis prof

Op zestien oktober jl. werd in Frankrijk de docent Samuel Paty gruwelijk vermoord. Onthoofd door een radicale Moslim die het niet kon verkroppen dat Samuel Paty in zijn lessen cartoons over de profeet Mohammed had getoond, om zijn leerlingen iets duidelijk te maken over de vrijheid van meningsuiting. 

Als een goede docent heeft hij dit voorbereid en uitgelegd waarom hij de prenten liet zien en heeft hij de leerlingen die dat wilden de gelegenheid gegeven om voor dat moment de les te verlaten. 

Dit was voldoende voor een doodvonnis, een moord die veel mensen in de wereld heeft geschokt. 

En afgelopen donderdag heeft nog zo'n gek mensen verwond en gedood met een mes in Nice, midden in een kerk zelfs. Opnieuw omdat Frankrijk weigert om het tonen en publiceren van dergelijke cartoons te verbieden. En gisteren is een priester in Lyon beschoten bij zijn kerk. 

Reacties en omdraaien slachtofferrol

De reacties op deze aanslagen zijn geschokt, tenminste, bij de meeste mensen. Maar er zijn helaas ook mensen die vinden dat het geweld is uitgelokt (hadden ze die prenten maar niet moeten publiceren) en er zijn sommige Moslims die zichzelf nu in de slachtofferrol plaatsen (wij worden gediscrimineerd, wij worden steeds beledigd en daar heeft niemand het over). 

En hier begrijp ik helemaal niets van. Met dit soort excuses worden deze aanslagen en moorden gebagatelliseerd en goed gepraat. En er zijn geen excuses. Er is geen enkel excuus om iemand te vermoorden omdat hij of zij iets heeft gedaan dat jij als beledigend ervaart. 

Is er discriminatie? Ja, dat is er. Is het vervelend dat alle Moslims op een hoop worden gegooid bij dit soort daden? Ja, ik kan me voorstellen dat het verschrikkelijk is als gewone Moslim dat je geassocieerd wordt met deze kleine groep radicale idioten. 

Er is een verschil tussen de gewone moslims en de radicale idioten die beweren al deze daden te plegen uit naam van de Islam. Ik kan me heel goed voorstellen dat veel moslims ook ziek zijn van deze aanslagen, en de vele steunbetuigingen van moslimorganisaties en verschillende Islamtische landen zijn hartverwarmend. Ik denk dat we niet moeten vergeten dat radicaal moslimgeweld ook heel veel slachtoffers heeft gemaakt in Islamitische landen.  

Maar bij dit soort daden past geen enkele rechtvaardiging, geen enkel excuus, geen enkele bagatellisering. Het omkeren van de slachtofferrol is hier volstrekt misplaatst. Bij dit soort moorden en aanslagen past alleen totale afwijzing en ga je niet roepen dat je zelf ook heel zielig bent. Je beledigd voelen over een tekening staat in geen enkele verhouding met moord. 

Ik denk dat alle beschaafde mensen, gelovig of niet gelovig, Jood, Christen of Moslim, Boedhist, Hindoe, Agnost of Atheist deze daden en daders en hun verknipte interpretatie van de Islam en de Koran volstrekt verwerpen en afwijzen. 

Het is echter goed als dit duidelijk wordt gezegd. Enig begrip of een halfbakken 'ja maar'. is hier niet op zijn plaats. Als iemand wordt vermoord om een spotprent van de profeet, zijn Moslims niet het slachtoffer. Moslims zijn trouwens ook niet collectief de dader, de dader is die radicale idioot met zijn of haar verwrongen opvatting van de Islam. 

Rol satire

In een persoonlijk contact is het belangrijk om ervoor te zorgen dat je elkaar niet beledigt, dat je rekening houdt met de zaken die voor de ander gevoelig liggen. Dat je iets mag zeggen, wil nog niet zeggen dat je ook maar alles moet zeggen. 

Bij satire ligt dit echter anders, het is de functie van satire om instituten op de hak te nemen en het gezag belachelijk te maken. Dit kan grappig zijn en vermakelijk, maar soms ook grof en beledigend. Dit is echter onderdeel van een democratie waarin dit mogelijk moet zijn. 

Dat sommige mensen nu menen dat Frankrijk deze aanslagen aan zichzelf te wijten heeft, of dat het bespotten van de profeet verboden zou moeten worden, begrijpen niet zoveel van de democratie, maar ook niet van de specifieke Franse situatie. 

Onderwijs in Frankrijk

De spotprenten van Charlie Hebdo staan in een lange traditie van Frans secularisme. Binnen de Republiek is iedereen gelijk en voor de staat telt alleen dat je Fransman bent. Andere identiteiten zijn voor de Franse staat niet van belang en hierin wordt geen onderscheid gemaakt. Er is dan ook een strikte scheiding tussen kerk en staat,

Op scholen is het belangrijk dat de waarden en normen van de Republiek worden onderwezen en sinds eind 19e eeuw is het de taak van de onderwijzers om leerlingen op te leiden als burgers van Frankrijk, ongeacht van de levensovertuiging die de kinderen van huis mee kregen. 

Samuel Paty toonde zich dus een uitstekend Frans docent, die precies deed wat er van hem werd verwacht. Hij wilde zijn leerlingen opleiden tot burgers van de staat, tot citoyens. 

Charlie Hebdo

Het tijdschrift Charlie Hebdo heeft zijn wortels in de jaren ' 60, toen overal in Europa de bestaande gezagsverhoudingen omver werden geworpen. Geen enkel Huisje was Heilig en overal werd het belachelijke in gezien. Alle religies worden op de hak genomen, het Christendom en het Jodendom zelfs veel vaker dan de Islam. 

Ik heb gelezen dat sommigen hier tegenin gaan door te zeggen dat op het moment dat er prenten over het Jodendom bij Charlie Hebdo werden gepubliceerd, de tekenaar vanwege antisemitisme werd ontslagen. Om op die manier aan te geven dat er een ongelijkheid is tussen Joden en Moslims, dat Joden beter worden beschermd dan Moslims. En ja, die tekenaar is ontslagen, maar de Franse rechter heeft dit ontslag ongegrond verklaard. De Franse staat kortom, maakt dit onderscheid zeer zeker niet.

In een democratie, zoals Frankrijk die is, zoals Nederland die is, is discriminatie verboden, maar het is niet verboden om grappen te maken over de zaken die voor een bepaalde groepen belangrijk of zelfs heilig zijn. In een democratie heb je verschillende manieren om te verweren als je iets kwetsend vind. Je kunt een klacht indienen of zelfs een rechtszaak aanspannen. Het meest verstandige is echter om het blad gewoon niet te kopen, of een televisieprogramma niet te kijken, want die keuze heb je namelijk. 

Je suis prof

Hoe ga ik hier nu mee om in de klas? De dood van Samuel Paty heeft me zeer geraakt. Hij was niet alleen docent, maar ook nog geschiedenisdocent, een collega dus. De dood van een collega raakt me altijd, zeker omdat hij een les gaf die ik ook zou kunnen geven.

Ik moet hier iets mee en ik wil hier ook iets mee. Hoe ik dit ga doen, weet ik nog niet. Alleen een tweet plaatsen met de hashtag #jesuisprof vond ik wat goedkoop, ik vind dat ik hier in de les ook aandacht aan moet besteden. 

Ik vind het de taak van mij als docent om leerlingen kennis te laten maken met verschillende ideeën, te laten zien waar iets vandaan komt en welke functie een idee kan hebben. Te laten zien welke normen en waarden er in een democratie horen en wat je kunt doen als je het niet eens bent met een ander. Kortom, het is de taak van het onderwijs om kinderen te vormen tot democratische burgers. 

Door de toetsweek op school heb ik hier nog geen tijd voor gehad, en bovendien wil ik dit ook goed doen. Ik geef eerlijk toe dat ik een goede discussie in de klas soms lastig vind, bovendien vind ik dat de leerlingen eerst iets moeten begrijpen en leren voor ze een mening kunnen vormen en die kunnen verdedigen, met respect voor de verschillen. Kortom, ik denk hier nog over na en ik ben er nog mee bezig. 

Maar die lessen gaan er komen, in nagedachtenis aan onze collega Samuel Paty. 

#Jesuisprof