De jaren, Virginia Woolf

Drie jaar geleden las ik dit boek ook en toen schreef ik HIER dat het boek me tegen was gevallen. Dat ik een historische roman had verwacht, maar die niet had gekregen. Ik voegde daar wel aan toe dat het waarschijnlijk mijn eigen verkeerde verwachtingen waren, die ervoor zorgden dat ik het boek niet zo mooi had gevonden.

Nu, drie jaar later, heb ik De jaren opnieuw gelezen. Ik wilde het een nieuwe kans geven en ik begon nu aan het boek met andere verwachtingen. En ja, inderdaad, nu kon ik wel van het boek genieten.

Het boek begint in 1880 als de kinderen van de familie Pargiter in de salon zitten, terwijl hun moeder al tijdenlang boven in haar kamer op sterven ligt. Dit sterfbed drukt zwaar op het gezin en één van dochters wenst zelfs dat het maar eens opschoot.

De jaren is niet strikt chronologisch geschreven, want we slaan heel veel over. We springen als het ware steeds naar een nieuw jaar, en volgen dan één of meerdere leden van de familie Pargiter.

Een belangrijk personage is de oudste dochter Eleonor die altijd de zorg op zich heeft genomen voor het gezin en voor hun vader tot diens dood en die daarna de kans kreeg om het oude mausoleum van hun kinderjaren te verkopen en eindelijk haar eigen leven te leiden. Ze ging reizen en was vol interesse voor de wereld om haar heen en ik vond haar een heerlijk personage, inspirerend en sympathiek.

Verder zijn er de andere broers en zussen, maar ook de neven en nichten, de kinderen die geboren worden en opgroeien en de oude gedienstige die uiteindelijk als alle kinderen het nest hebben verlaten en het huis wordt verkocht, ook een groot deel van haar leven in rook ziet opgaan. Voor haar is er geen plaats meer.

De historische achtergrond is precies dat, achtergrond en dan ook nog heel subtiel. Het is niet zozeer dat de personages uit deze roman zelf betrokken zijn bij de gebeurtenissen, het wordt meer terloops genoemd of het komt in een bijzin naar voren. Dit is goed te zien in het hoofdstuk 1910 waar een aantal familieleden elkaar ontmoeten en een nicht, Kitty, op het einde van de dag naar het theater gaat, waar de koninklijke loge leeg blijft. De koning is namelijk gestorven.

De verschillende onderlinge relaties, de manier waarop familieleden uit elkaar groeien en sommigen juist contact houden en het dan over elkaar en over vroeger hebben, is prachtig beschreven. Precies zoals conversaties soms van de hak op de tak springen en de ene herinnering de andere uithaalt; Virginia Woolf toont zich hier echt een meester in.

Mijn ervaring met die boek was gelukkig deze tweede keer een heel stuk positiever dan de eerste keer, maar er waren drie dingen die me echter niet konden bekoren of waar ik echt een probleem mee heb.

De eerste is één van de personages, Sally, die ik irritant en vervelend vond, met haar rare manier van doen. Ik kon geen enkele sympathie voor haar opbrengen. Het tweede punt is dat het laatste deel, op een feest dat zich afspeelt in de jaren dertig en waar bijna iedereen weer even langskomt, te langdradig is. Hier was het wat mij betreft fijn geweest als het wat strakker was geschreven en niet zo wijdlopend en uitgesponnen.

Dit zijn echter punten in het verhaal of in de schrijfstijl en iedereen kan hier een andere mening over hebben.

Het punt dat ik ernstiger vond, waren de terloopse en achteloze anti-semitische opmerkingen die een paar keer voorkwamen. Nu kan dit een voorbeeld zijn van de manier waarop sommige Engelsen uit de hogere middenklasse in die tijd dachten en spraken, maar het viel me wel op. Vooral omdat het drie of vier keer voorkomt en bij verschillende mensen.

Het kan natuurlijk ook heel goed iets zijn van Virginia Woolf zelf. Zij was natuurlijk wel getrouwd met een Joodse man, maar ik heb ook gelezen dat ze niet heel dol was op haar Joodse schoonfamilie. In haar dagboeken komen ook regelmatig opmerkingen voor waarin ze bepaalde mensen alleen maar omschrijft als ‘die Jood’, hen daarmee terugbrengend naar een stereotype.

Ik denk dat we kunnen zeggen dat Virginia Woolf een complex persoon was en dit was één van haar minder prettige trekken.

Maar deze punten terzijde, verder heb ik van het boek genoten. Ik had er geen moeite meer mee om de mensen uit elkaar te houden, want ik wist dat er veel personages in voorkwamen en had vanaf het begin een soort stamboom in mijn hoofd die ik kon aanvullen.

Ik had nu oog voor de subtiele aanwijzingen naar de historische gebeurtenissen of de veranderende tijden en ik genoot juist van de manier waarop de familieleden met elkaar omgingen en hoe de gesprekken en situaties beschreven werden.

Ook merkte ik nu de veranderende sfeer op en de manier waarop elk hoofdstuk begint in een ander jaargetijde en met ander weer. In het eerste hoofdstuk waarin de moeder op sterven ligt, regent het alleen maar, in het hoofdstuk waarin de wapenstilstand in november 1918 wordt getekend, is het mistig en koud. Dit wordt prachtig beschreven en voegt een bijzondere extra laag toe.

Kortom, ik ben blij dat ik De jaren een tweede kans heb gegeven, want ik had er deze tweede keer een heel andere ervaring mee en ik vond het nu gewoon een heel mooi boek.

Oorspronkelijke Engelse titel: The years 1937

Deze Nederlandse uitgave 2020 door Rainbow uitgeverij

Nederlandse vertaling: Barbara de Lange

Bladzijdes: 436