Ander licht, Rosita Steenbeek

In 1671 zijn schilder Matthias Withoos en zijn leerlingen, Jacob en Jasper, en een paar van zijn kinderen bezig met het schilderen van het ‘Gezicht op Amersfoort’.

Dan wordt het 1672, een jaar dat bekend staat als het rampjaar in de geschiedenis van de Republiek. De Engelsen en de Fransen en Duitse vorsten hebben een bondgenootschap gesloten om de Republiek aan te vallen. Amersfoort wordt belegerd door de Fransen. Matthias en zijn gezin vertrekken naar Hoorn. Jasper van Wittel  gaat met hen mee, om zijn opleiding bij de schilder voort te zetten.

Alida, de tweede dochter van Matthias, is verliefd op leerling Jasper en ondanks het feit dat zij protestants is en hij katholiek, zien zelfs haar ouders weinig problemen in een verbintenis.

Maar Jasper wil naar Rome, om daar te leren en te studeren op de schilderwerken van alle schilders die hem voorgingen. Hij en de andere leerling Jacob willen lid worden van de schildersbroederschap ‘De Bentvueghels’ en zich onderdompelen in de kunst. Alida zou graag meewillen, maar als meisje is daar natuurlijk geen sprake van.

Jasper en Jacob gaan inderdaad naar Rome en vooral Jasper schrijft veel naar zijn voormalige leermeester en zijn gezin, hoewel hij niet reageert op het aanbod van Withoos dat hij mag trouwen met Alida. Alida blijft achter en blijft hopen dat Jasper bij haar terug zal komen, met haar zal trouwen en haar mee zal nemen naar Rome. In de dertien jaren die voorbijgaan voor Jasper en Jacob weer richting de Nederlanden komen, specialiseert Alida zich steeds meer in het schilderen van bloemen en dieren. Ze wordt uitgenodigd om te komen schilderen op het Buiten van Agnes Block en ontmoet daar bijvoorbeeld schilderes Maria Sybilla Merian.

Jasper heeft ondertussen in Italie veel succes als Gaspare Vanvitelli en is alleen in de Republiek op bezoek om zijn ouders te bezoeken, maar niet om te blijven en al helemaal niet om met Alida te trouwen. Hij vertrekt dan ook weer zonder haar. Voor Alida komt dan het aanbod dat ze mee mag werken aan een atlas voor de Hortus Botanicus in Amsterdam.
In de epiloog staat dat Gaspare Vanvitelli als geëerd schilder in 1736 in Rome overlijdt. Alida is al eerder overleden, in 1730.

Het probleem met historische romans is vaak dat de schrijver teveel wil uitleggen. Rosita Steenbeek gaat daar af en toe mank aan, waardoor soms een persoon in de roman een heleboel uitleg geeft over iets en de gesprekken soms wat onnatuurlijk verlopen.

Alida maakt zelf niet zo heel veel mee, als Amersfoort bezet is zijn zij en haar familie al in Hoorn, en de gebeurtenissen met de Bentvueghels in Rome beleeft ze ook alleen maar door de brieven van Jasper. Dit heeft te maken met het feit dat je in die tijd als meisje buiten een heleboel dingen stond. 

In een tijd waarin de situatie voor vrouwen natuurlijk anders is dan nu, heeft Alida geluk. Haar vader leert haar schilderen en bemoedigt haar om haar weg daarin te volgen. Aan de andere kant hebben vrouwen toch niet alle vrijheid, Alida kan niet mee naar Rome en krijgt steeds te horen dat ze eerst maar goed bloemen moet leren schilderen voor ze aan andere onderwerpen begint.

De titel heeft te maken met het andere licht dat Jasper opzoekt in Rome, maar ook de andere kijk die Alida krijgt als zij beseft dat ze ook zonder Jasper kan schilderen en hem niet nodig heeft om een naam voor zichzelf op te kunnen bouwen.

Ik vond ‘Ander licht’ een mooie roman, en ik vind het knap hoe Rosita Steenbeek mensen tot leven weet te wekken in een verder vrij sobere stijl. Geen ellenlange zinnen met tien komma’s, of heel veel bijvoeglijke naamwoorden, maar helder en duidelijk.

Grappig was het vooral dat ik daarna in een boek een zin tegenkwam over een bibliotheek in Rome die ontworpen was door Vanvitelli. Ik had daar eerder overheen gelezen, maar nu viel het me meteen op en herkende ik de naam.