Mika, Elsa Osorio

Mika Feldman werd geboren in 1902 in Argentinië, uit een familie Russische Joden die gevlucht waren voor de pogroms. Zij mocht studeren en leerde Hipólito Etchebéhère kennen, die van Franse afkomst was.

Ze waren elkaars grote liefde en samen raakten ze betrokken bij de linkse studentenbeweging. Ze wilden verandering, revolutie en een maatschappij met meer gelijkheid en meer rechtvaardigheid.

Maar ze liepen niet blindelings achter de lijn van communistisch Moskou aan, zowel Mika als Hipólito vonden dat je ook als revolutionair nog zelf moest kunnen nadenken. Ze vertrokken naar Parijs waar ze andere revolutionairen leerden kennen en waren in 1932 in Berlijn.

Hier zou volgens velen de strijd beslecht worden tussen links en rechts, tussen communisme en fascisme. Groot was de hoop dat de linkse partijen samen zouden kunnen optrekken om een vuist te maken, maar dit liep helemaal mis. Gedesillusioneerd kwamen ze na de overwinning van de NSDAP weer terug in Parijs.

Ze studeerden, discussieerden, schreven artikelen, en waren bezig aan een boek over het Duitse proletariaat. Mika gaf Spaanse lessen en deed vertaalwerk om geld te verdienen, en de gezondheid van Hipólito was niet heel goed, hij moest naar een santitorium om te genezen van tuberculose.

En ondertussen brak in Spanje de burgeroorlog uit. Een groot deel van het leger volgde Generaal Franco in zijn staatsgreep tegen de gekozen regering van de Republiek. Het leger kreeg de steun van de fascistische landen Duitsland en Italie, maar de andere landen in Europa weigerden om in te grijpen. Dit was volgens hen een binnenlandse Spaanse aangelegenheid en daar wilden ze hun handen niet aan branden.

Het enige land dat hulp bood aan de Republiek was de Sovjet-Unie, maar daar moest wel een prijs voor betaald worden. Samen met de tanks, de mitrailleurs en de adviseurs kwamen de agenten van de Russische Geheime Dienst die iedereen met een afwijkende mening bestempelden als verrader van de Revolutie die uitgeschakeld moest worden. Bovendien waren er agenten die infiltreerden in de verschillende groeperingen, om de linkse vijanden van Moskou tegen elkaar op te zetten.

Er waren op links namelijk heel wat groeperingen, die soms elkaar harder bestreden dan ze tegen de fascisten vochten. Je had de anarchisten, de socialisten/sociaal democraten, de communisten die wel Moskou volgden, de communisten die niet Moskou volgden, de Trotskisten en de Marxisten.

Mika en Hipólito waren in Spanje aangekomen om mee te helpen, om te vechten voor de Republiek en hadden zich aangesloten bij de colonnes van de POUM, de Spaanse Marxisten. Het was in deze oorlogsjaren dat Mika, die niet van geweren hield, zich zou ontpoppen tot een ware leider. Iemand die opkwam voor de soldaten, die inspireerde en hoop gaf. Zij zou de enige vrouw worden die in de Spaanse burgeroorlog een colonne aanvoerde, en La Capitana werd genoemd.

Mika Etchebéhère heeft echt bestaan en ze heeft nog tot 1992 geleefd. Toch heeft Elsa Osorio geen biografie geschreven. Met als basis de brieven die Mika en Hipólito elkaar schreven, hun artikelen en de mensen die hen kenden en die Elsa heeft gesproken, heeft ze deze mooie roman geschreven.

We volgen meestal het perspectief van Mika, maar dat wisselt ook met mensen die haar meemaken, vrienden, en af en toe zien we de gebeurtenissen uit het oogpunt van Hipólito of zelfs vanuit de schrijfster die al die jaren later commentaar levert.

Het is geen lineair verhaal, maar het gaat heen en weer tussen de verschillende jaren, steeds terugkerend naar die Spaanse burgeroorlog die zo belangrijk is geweest in het leven van Mika.

Mooi wordt duidelijk waarom ze zo geliefd was in Spanje, door haar oprechte zorg voor de soldaten en de manier waarop ze samen met hen vocht, maar ook wordt duidelijk welke problemen er daar speelden en op welke manier de politieke krachten buiten Mika om aan het werk waren.

Ook in de jaren daarna blijft ze wie ze was, klaar om te strijden voor een betere maatschappij. Zo leerde ze in 1968 de studenten in Parijs nog hoe je de politie om de tuin moest leiden!

Niet alleen weet Elsa Osorio in dit boek een prachtig portret te schilderen van zowel Mika als Hipólito, maar ook een heel interessant inkijkje te geven in de (politieke) geschiedenis van Europa in het algemeen en de Spaanse burgeroorlog in het bijzonder, zonder dat ze vervalt in ellenlange uitweidingen of politiek geneuzel. Het zijn de mensen die het belangrijkste zijn in dit verhaal, net zoals die voor Mika altijd belangrijker waren dan politieke meningsverschillen.

Mika is een prachtige roman over een fascinerende en zeer boeiende vrouw, die buitengewone dingen deed, juist omdat ze het menselijke nooit uit het oog verloor.

Oorspronkelijke Spaanse titel: La Capitana (2012)
Nederlandse uitgave 2012 door uitgeverij Ambo/Anthos
Nederlandse vertaling: Marga Greuter en Margriet Muris
Bladzijdes: 300