De heldenmaat, Andrea Marcolongo

Het leven is tegenwoordig behoorlijk ingewikkeld. Aan de ene kant hebben we alle technologie tot onze beschikking, maar aan de andere kant zijn we onze wortels kwijt en dwalen we rond als pasgeboren blinde katjes.

We vertrouwen niemand meer, onszelf al helemaal niet en we zoeken tussen alle tutorials op Youtube naar onderwijzers die ons leren hoe het allemaal moet, terwijl we iemand met ervaring wantrouwen omdat die oud is.

Gelukkig is er inspiratie te vinden in de verhalen die al duizenden jaren verteld worden en Andrea Marcolongo gebruikt het verhaal van de Argonauten en het Gulden Vlies om een aantal levenslessen op een rijtje te zetten.

Jasons vader, de koning, was opgesloten door Jasons oom, maar die beloofde Jason dat als hij het Gulden Vlies zou ophalen, hij de koning weer vrij zou laten. Op het schip de Argos gingen Jason en verschillende jongemannen die van heinde en ver waren gekomen om hem te helpen, op pad. Ze moesten een gevaarlijke reis ondernemen naar een onbekend land. Sommigen zouden halverwege de reis afhaken en een andere bestemming vinden, en de reisgenoten kregen te maken met vriendschap, verdriet, verraad en vergeving en natuurlijk met de liefde. 

De wrede koning, vader van Medea, die het Gulden Vlies in handen had, bedacht een onmogelijke taak voor Jason. Maar door de liefde van Medea kan Jason de opdracht uitvoeren, het Gulden Vlies meenemen en samen met Medea en zijn vrienden aan de terugtocht beginnen.

Naast dit bekende verhaal dat zich afspeelt in het Griekenland ten tijde van de Myceense beschaving (tussen 1600-1000 voor Christus), gebruikt Andrea Marcolongo een boek uit 1942 dat een 

handleiding is voor schipbreukelingen. Hierin staat heel praktisch wat je kunt doen als je schip vergaat en je alles achter moet laten om te voorkomen dat je zelf ook naar de diepte wordt getrokken. 

Het resultaat is De heldenmaat, een soort handboek of een leidraad of een inspiratie. Ik weet niet helemaal hoe ik het noemen moet, maar wat ik wel weet is dat ik het heel bijzonder vind en ongelofelijk mooi. Dit is een boek om te lezen en regelmatig te herlezen, omdat er zoveel in staat dat je aan het denken zet.

We moeten elke dag ontdekken wie we zijn, niet wie we waren, noch wie we zullen worden.

Geen enkel leven verloopt volkomen zoals je van te voren had gepland en geen enkel leven is zonder verdriet, verlies en rouw. Maar dit hoort bij het leven, het enige dat nodig is om te leven is dit te accepteren en erop voorbereid te zijn dat het komt.

En zodat je klaarstaat, altijd op de uitkijk, want geen enkele zee is altijd kalm en geen enkele haven is ooit definitief, maar altijd in aanbouw.

Ook stof tot nadenken geeft de volgende zin: 

Vaak vergeten we echter dat vrij zijn inderdaad betekent dat we een recht hebben dat we kunnen uitoefenen, maar tegelijkertijd ook een plicht die we moeten volbrengen: die om te kiezen.

Vaak willen we alles en vergeten we dat kiezen betekent dat je ook iets opgeeft. Tegenwoordig lijkt het alsof veel mensen niet bereid zijn om te lijden, iets op te offeren of van iets af te zien, iedereen heeft recht op alles en iedereen heeft recht op geluk.

De Grieken hadden de godin Nemesis, die wij vooral kennen als wraakgodin, maar die oorspronkelijk de functie had om de mensen voor te houden wat Maat was. Onmatigheid, of het nu in kennis, in wreedheid of in liefde is, is gedoemd het is de matigheid die we nu vaak uit het oog verliezen.

Het leven is een reis, waar de bestemming minder belangrijk is. Falen is niet mislukken en succes is niet per se je doel bereiken. Succes is het proberen, de reis aanvangen en weer opstaan als het mislukt.

Er is geen finish, geen eindpunt, maar alleen een keerpunt. Nooit zijn wij meer dezelfden als die op pad gingen en als we de bestemming bereiken, zijn we onherroepelijk veranderd. De terugreis kan daarom nooit dezelfde route volgen als de heenreis.

Ergens is De heldenmaat ook een technisch boek dat ingaat op woorden en op taal en kijkt waar woorden vandaan komen, hoe ze zijn ontstaan en hoe in de loop van de tijd de betekenis verandert. Taal is belangrijk, het geeft ons de woorden om uit te drukken wat we voelen, meemaken en vooral om te vertellen wie we zijn. 

Des te minder woorden ons zeggen, des te minder we ons kunnen uitdrukken en dat is een vorm van armoede.

Dit alles met elkaar maakt van De heldenmaat een uiterst indrukwekkend, interessant maar vooral heel erg mooi boek. Ik vond het een ontdekking, letterlijk en figuurlijk en ik weet dat ik het nog regelmatig erbij zal pakken om een opnieuw een stuk te lezen en er over na te denken.

Originele Italiaanse titel: La misura eroica. Il mito degli Argonaut e il coraggio che spinge gli uomini ad amare (2018)

Nederlandse uitgave: 2019 door uitgeverij Wereldbibliotheek

Nederlandse vertaling: Mara Schepers en Miriam Bunnik

Bladzijdes: 200