Villette, Charlotte Bronte

Lucy Snowe leren we kennen als ze als jong meisje bij haar peetmoeder mevrouw Bretton logeert. Hier zijn ook de zoon, Graham en een jong meisje Pauline, die Polly genoemd wordt. 

Enkele jaren later staat Lucy alleen op de wereld en is ze gezelschapsdame. Als haar werkgeefster overlijdt, moet Lucy een nieuwe betrekking vinden. Ze reist naar het buitenland en komt terecht in de fictieve stad Vilette, dat model staat voor Brussel.

Ze wordt aangenomen op het pensionaat van mevrouw Beck, eerst als kindermeisje, maar al snel als docente Engels. 

Ze heeft gevoelens voor Dr. John, een Engelse arts die ook in Villette woont, maar hij heeft meer aandacht voor de flirtgrage Ginevra. Al snel komt hij er echter achter dat Ginevra niet serieus is en dan wordt hij verliefd op Pauline, hetzelfde meisje dat we in het eerste hoofdstuk leerden kennen. 

Ondertussen is er een nieuwe docent op het pensionaat aangekomen, Paul Emanuel en Lucy wordt verliefd op hem, ondanks alle verschillen die er tussen hen bestaan. Hij wordt uiteindelijk door zijn familie naar Guadaloupe gestuurd om over zijn verliefdheid heen te komen, maar drie jaar later is hij weer op weg naar Villette. 

Dit is in het kort de inhoud van Villette, een boek dat Charlotte Bronte in 1853 schreef, toen ze helemaal alleen stond. Haar zussen en broer waren overleden en Charlotte en haar vader waren de enigen van de familie die nog over waren. 

Charlotte Bronte gebruikte in deze roman haar eigen ervaringen. In 1842 gingen zij en Emily een tijd naar een pensionaat in Brussel, om daar nieuwe vaardigheden op te doen zodat ze uiteindelijk hun eigen school zouden kunnen openen. Charlotte werd daar hevig verliefd op de directeur Monsieur Heger, een  liefde die niet werd beantwoord en die haar erg ongelukkig maakte.  

Misschien krijg je het idee als je de samenvatting leest dat het een beetje een flauw verhaal is, dat alleen maar om romances draait. Dit is zeker niet het geval. 

Villette is geen gemakkelijk boek, want Lucy Snowe is een moeilijk personage om te leren kennen. Ze is ontzettend op afstand en laat zich niet snel in de kaarten kijken. Zo weten we niet wie haar familie is of wat er met hen gebeurd is. Het blijkt ook dat Lucy regelmatig een onbetrouwbare verteller is, die informatie hoofdstukken lang voor zichzelf houdt en ons lezers met tegenzin op de hoogte brengt. Tot slot is Lucy heel veroordelend; ze is een steile protestant die op elke pagina moet laten blijken dat ze het Katholieke geloof maar niks vindt en ze zou tolerantie nog niet herkennen als het haar in de kont beet. 

En toch, en toch heeft ze eigenschappen die ik kon waarderen. Ze heeft waardigheid en weigert om haar principes aan de kant te zetten. Bovendien kan ze blij zijn voor anderen die gelukkig zijn, zoals we bijvoorbeeld zien als Dr.John en Paulina trouwen en Lucy hen alle geluk gunt. 

Lucy Snowe is trouwens niet helemaal zwart-wit als het om geloof gaat, in haar diepste wanhoop, als ze helemaal alleen op het pensionaat is omdat iedereen voor de zomer is vertrokken, gaat ze een Katholieke kerk binnen om te biechten bij een priester. Ze zoekt en vindt hier een moment van troost. Die zwakheid zal zich nooit herhalen, maar het is fijn te weten dat ook de rechtlijnige Lucy Snowe zo haar kronkelige paden kent. 

Deze gebeurtenis is gebaseerd op Charlotte Brontes eigen ervaringen, tijdens een moeilijke periode in Brussel te biecht ging in een Katholieke kerk, iets dat ze thuis nooit heeft opgebiecht. 

Een andere reden dat dit een lastig boek is, is dat er geen Nederlandse vertaling is en ik het Engels in dit geval moeilijk vond. Gelukkig had ik een heel mooie Penguin classics (clothbound) uitgave met goede voetnoten. Zonder die voetnoten waarin bijvoorbeeld specifieke 19e eeuwse uitdrukkingen en Bijbelse verwijzingen worden verklaard, had ik er waarschijnlijk helemaal niets van begrepen. 

Maar ondanks dat het me een tijdje heeft gekost om het te lezen omdat het niet echt vlot ging, ben ik wel blij dat ik het heb gelezen. 

Charlotte Bronte laat met die boek zien dat ze goed kan schrijven, haar beschrijvingen van mensen is soms een tikje cliche, maar tegelijkertijd levendig en treffend. Mevrouw Beck bijvoorbeeld loopt zo van de pagina's af. Er zijn prachtige beschrijvingen, bijvoorbeeld van de tuin waar Lucy regelmatig te vinden is om privacy te vinden en een moment rust. 

De lessen aan grote klassen met meisjes die geen enkele intrinsieke motivatie hebben om te leren is niet bepaald gemakkelijk, maar Lucy weet dat ze zich alleen moet zien te redden en meteen hard moet optreden, want mevrouw Beck steunt nooit een docent die een klas niet aankan. Ik vond de beschrijving van Lucy's eerste les geweldig om te lezen en heb hardop gelachen. 

Prachtig en ontroerend zijn ook de hoofdstukken waarin Lucy lijdt aan depressie tijdens die eenzame zomer, Charlotte put hier waarschijnlijk uit haar eigen verdriet en eenzaamheid en dit maakt het extra schrijnend. 

Er zitten gotische momenten in het verhaal, zoals een dode non en de verschijning van een non, en dit is goed gedaan, zonder dat het teveel wordt. Er is vaart, en soms enige humor, maar ook een bepaalde berusting die het een triest boekt maakt. Waar in Jane Eyre de hoofdpersoon nog met haar grote liefde trouwt, is dit in Villette een stuk minder vanzelfsprekend. Er wordt een suggestie gedaan, maar het blijft ongewis. 

Kortom, Villette is om allerlei redenen geen heel toegankelijk boek, maar het is wel een boek dat het waard is om er enige moeite voor te doen. Ik denk dat ik over een tijd het boek gewoon nog een keer ga lezen, want ik vermoed dat dit een van die boeken is die bij elke keer herlezen mooier wordt omdat je elke keer er meer van begrijpt. 

Originele Engelse uitgave in 1853

Deze Engelse uitgave 2016 (penguin classics clothbound)

Bladzijdes: 546

Niet vertaald in het Nederlands