Alix and Nicky, Virginia Rounding

Is het nog mogelijk om met iets nieuws te komen over de Romanovs? Over deze familie en vooral over de laatste tsaar en tsaritsa van Rusland, Nicolaas en Alexandra, zijn vele boeken geschreven. Eén van de bekendste daarvan is ‘Nicholas and Alexandra’ van Robert K. Massie dat nog altijd wordt beschouwd als hét werk en dat waarschijnlijk elke Romanov-fan in de kast zal hebben staan.

Verder zijn er delen van hun correspondentie en hun dagboeken gepubliceerd, een van de leukste volumes op dat gebied is ‘A lifelong passion’ met brieven, gedeeltes uit de dagboeken en niet alleen van Nicolaas en Alexandra, maar ook van de kinderen, familieleden en hovelingen.

In januari van dit jaar is ‘Alix and Nicky, the passion of the last tsar and tsarina’ uitgekomen van Virginia Rounding.  Zij heeft geprobeerd om ondanks de vele andere boeken toch met nieuwe gezichtspunten te komen en nieuwe interpretaties te geven. En ik vind dat haar dat goed gelukt is.

‘Alix and Nicky’ begint met vier thematische hoofdstukken. Het eerste hoofdstuk is het hoogtepunt in 1913, als 300 jaar Romanovs op de troon wordt gevierd met festiviteiten door het hele land. Toch is het niet alleen maar feestelijk, er zijn demonstraties en tekenen van ontevredenheid bij de mensen. Tekenen die door Nicolaas en Alexandra niet worden opgemerkt.

In de paar hoofdstukken daarna bespreekt Virginia Rounding bijvoorbeeld de gezondheid van Alix. Vaak wordt dit afgedaan met het predikaat ‘hysterische aandachttrekkerij’ maar Rounding probeert aan de hand van de symptomen met oorzaken en daadwerkelijke ziektes te komen waar Alix aan zou hebben kunnen lijden. Ook is er een hoofdstuk over de noodzaak een erfgenaam te produceren (alleen jongens konden in Rusland op de troon komen) en hiermee samenhangend de interesse naar mystiek die ze beiden hadden. En ook de gehechtheid aan verschillende heilige mannen/gebedsgenezers waar ze aan vast hielden ondanks protesten vanuit de familie en het hof.

Het vierde hoofdstuk behandelt de verschillende crisissen die er in de regeringsperiode van tsaar Nicolaas II waren, zoals de oorlog met Japan in 1905, de oprichting van de Doema (parlement) en de moeite die het keizerlijk paar had om hier mee om te gaan. 

Ook wordt er ingegaan op de verschillende schandalen veroorzaakt door familieleden die zonder toestemming met ongeschikte vrouwen (lees: van burgerafkomst en gescheiden) trouwden. 

In dit hoofdstuk bespreekt ze ook het karakter van Nicolaas. Een aardige man, die zeer aan zijn familie was gehecht en zijn emoties altijd onder controle had. Iemand die een hekel had aan conflicten en genoot van simpele dingen. Een man kortom die eigenlijk elk beroep beter had kunnen uitoefenen dan dat van autocratisch tsaar van alle Russen.

Vanaf hoofdstuk 5 wordt dan chronologisch besproken wat er is gebeurd, waarbij er vooral veel aandacht wordt geschonken aan de situatie tijdens de Eerste Wereldoorlog en de verhouding tussen Alix en Nicky in die periode. Virginia Rounding is hier zeer kritisch over de rol die Alexandra speelt in de manier waarop ze Nicolaas probeert te beïnvloeden en koppig blijft vasthouden aan haar eigen ideeën. Iedereen die hier niet in meegaat wordt door haar beschouwd als een vijand en aan de kant gezet.

Er wordt niet uitgebreid ingegaan op de gevangenneming of de gebeurtenissen in de kelder van Jekatarinaburg, maar dat hoeft ook niet, die gebeurtenissen zijn al vaak genoeg verteld in andere boeken.

Het laatste hoofdstuk vertelt tenslotte hoe de keizerlijke familie en vooral Nicolaas en Alexandra in de loop van de jaren steeds meer een mythische status hebben gekregen, met als kroon op dat alles de zaligverklaring door de Russisch Orthodoxe kerk. 

Er zitten een paar kleine historische foutjes in (zo is Alexei’s spaniel Joy niet doodgeschoten in Jekatarinaburg) maar dat zijn bagatellen.

De opzet met eerst vier thematische hoofdstukken en dan chronologie is een beetje lastig. Ik had liever gezien dat ze de thematische hoofdstukken had aangehouden, want door deze opzet zitten er wat herhalingen en overlappingen in. Ik kan me ook voorstellen dat er voor de beginner op het gebied van de Romanovs zo wat verwarring kan ontstaan.

Virginia Rounding is erin geslaagd om inderdaad met nieuwe gezichtspunten te komen. Door te kijken naar Alix’ gezondheid en het karakter van Nicolaas, door de analyse van de brieven, maar ook van de romans die ze lazen, weet Virginia Rounding nieuwe accenten te leggen en dingen te verduidelijken. Zoals bijvoorbeeld de vriendschap tussen Alix en Anna Vyrubova of de verhouding tussen Alix en Nicky tijdens de Eerste Wereldoorlog. 

Al met al een heel goed gedocumenteerd en prettig geschreven boek, dat daadwerkelijk iets toevoegt aan de omvangrijke Romanov-bibliotheek.