Extreem luid en ongelofelijk dichtbij, Jonathan Safran Foer

Ik heb dit boek over het hoofd gezien toen het net uitkwam in 2005, maar nu is er een film van gemaakt en dat is altijd een reden om een boek (goedkoop) opnieuw uit te geven en dat is de reden dat ik het heb gekocht. Zo gaat dat soms. J

Oscar Schell is negen jaar oud en woont in New York. Zijn vader is omgekomen bij de aanslag op de Twin Towers en Oscar probeert het verlies van zijn vader te verwerken. Hij had een heel goede band met zijn vader, en op een avond als hij zich heel eenzaam voelt gaat Oscar naar de kast van zijn vader waar hij in een vaas een envelop met een sleutel vindt. Hij is ervan overtuigd dat zijn vaders bedoeling was dat hij erachter zou komen waar die sleutel bij hoorde. Het paste bij het soort opdrachten die zijn vader vaak voor hem verzon.

Op de envelop staat het woord ‘Black’ en Oscar besluit om alle mensen die Black heetten in New York op te zoeken en te vragen of zij zijn vader hebben gekend en of zij weten waar de sleutel bij hoort. In de maanden die volgen zal Oscar heel New York doorreizen om alle 472 Blacks te ontmoeten en te zien of hij op die manier dichter bij zijn vader kan komen.

Ondertussen wordt Oscar bij zijn zoektocht eerst geholpen door de meneer Black die in het appartement boven hen woont, maar daarna door de man die niet kan spreken die een kamer huurt bij Oscars oma en die waarschijnlijk zijn opa is.

Langzamerhand komen we er ook achter wat er is gebeurd die dag dat Oscars vader stierf, en waarom Oscar zich zo schuldig voelt.

Tussen de hoofdstukken door waarin Oscar aan het woord is en je leest over zijn zoektocht, zijn er de hoofdstukken die verteld worden door zijn opa en oma, overlevenden van het bombardement op Dresden.

Oscar is aan de ene kant heel vroegwijs en intelligent, maar aan de andere kant is hij wel een kind van negen, dus relativeren, dingen niet altijd zo heel letterlijk nemen of volwassenen echt goed begrijpen is natuurlijk moeilijk. Dit levert wel heel mooie en vaak ook heel grappige observaties en gesprekken op. Je ziet de gebeurtenissen door de ogen van Oscar. 

Het verhaal zit vol mooie momenten en symboliek, bij één van de Blacks die Oscar opzoekt gaat het over olifanten en hoe zij afscheid nemen van de doden en zelfs na jaren nog een bandopname van een dode olifant kunnen herkennen. Dat is wat Oscar ook probeert, zijn vader te blijven herinneren en nader te komen.

Dat de grootouders uit Dresden komen is een link met New York, beide zijn steden die verwoest werden door een bombardement en waarin de overlevenden weer opnieuw een bestaan moesten zien op te bouwen.

Wat dat gedeelte betreft had Jonathan Safran Foer nog wel iets dieper in mogen gaan op dat terrorisme en die aanslagen. Het is zogenaamd een roman die draait om een familie die getroffen is en daarmee om moet leren gaan, maar voor het verhaal maakt het niets uit of Oscars vader nu in de Twin Towers zat of een hartaanval thuis had gekregen. De link met de aanslagen van 11 september had er voor mij niet hoeven zijn, of beter uitgewerkt.

Het verhaal van de grootouders was voor mij ook te fragmentarisch om daar goed mee uit de voeten te kunnen. Dit heeft ook te maken met het feit dat er gebruik is gemaakt van foto’s en afbeeldingen van dingen die Oscar bijvoorbeeld ziet of waar hij over hoort, maar de schrijver maakt ook gebruik van de opmaak (als je dat zo noemt) om dingen duidelijk te maken. Zo zijn er lege bladzijdes, bladzijdes met alleen maar cijfers als er iets geteld wordt, bladzijdes met één zin als de opa die niet kan spreken zinnen in zijn opschrijfboekje schrijft.

De eerste keer vond ik dit leuk gevonden, maar het ging me eerlijk gezegd heel snel erg irriteren omdat ik het een vervelend trucje vond en omdat het mij enorm uit mijn leesritme haalde.

‘Extreem luid en ongelofelijk dichtbij’ is een boek dat heel mooi begint, met een leuk en apart joch als hoofdpersoon. Tussen de schrijnende stukken heen lig je af en toe in een deuk om de leuke dingen. Maar al met al vond ik het boek niet helemaal de (of liever: mijn) verwachtingen waarmaken.