Het Noordwater, Ian McGuire

In het midden van de 19^e eeuw is de walvisvaart op haar retour, er is weinig vraag meer naar walvistraan en er is geen geld meer in te verdienen. Toch gaan er nog een aantal schepen naar het noorden, en een ervan is de Volunteer. 

De kapitein, Brownlee, is echter iemand met een ongelukkig verleden, zijn vorige schip is met man en muis vergaan en het ongeluk lijkt hem te achtervolgen.

Maar ook de andere leden van de bemanning voorspellen niet veel goeds. Zo is daar Patrick Sumner, een Ierse arts die in India heeft gewerkt als legerarts en nu de scheepsdokter wordt. Zogenaamd omdat een paar maanden moet overbruggen tot hij een erfenis krijgt, maar zijn werkelijke achtergrond is een stuk grimmiger en schimmiger.

En daar is ook nog Henry Dax, van wie wij in het begin al meteen te weten komen dat hij een verkrachter en een moordenaar is.

Het schip gaat via Shetland om nog wat bemanningsleden op te pikken en vertrekt dan naar de ijzige zeeen van het noorden op zoek naar walvissen. Helaas gaat het volkomen mis, een van de scheepsjongens wordt vermoord teruggevonden in een vat, er ontstaat nog meer moord en doodslag en tot overmaat van ramp loopt het schip vast in het ijs. 

De overgebleven mannen hebben geen enkele keuze dan te moeten overleven in de kou, terwijl de moordenaar zijn eigen plan trekt.

Het Noordwater is mijn eerste kennismaking met Ian McGuire, en er waren een aantal zaken die me goed bevielen. De historische details worden moeiteloos in het verhaal vervlochten zonder dit op een hinderlijke manier te onderbreken. De rauwheid van het leven op een walvisvaarder en de hardheid van het bestaan worden levendig beschreven en het is duidelijk dat in zulke omstandigheden fijngevoeligheden en moraal weinig meer te zeggen hebben.

Dit boek is geen thriller, hoewel we vanaf de eerste pagina’s weten dat we met een moordenaar te maken hebben. Het verhaal wil laten zien hoe mensen op elkaar reageren als ze in benarde omstandigheden met elkaar moeten zien te overleven en er tegelijkertijd dingen gebeuren die hun bevattingsvermogen te boven gaan.

Tegelijkertijd wordt het na een tijdje wel heel erg veel met al het bloed, de stront, de pus en het geweld en kreeg ik daar een beetje genoeg van. Op een gegeven moment weet je het wel en hoef je niet elke keer de details te weten als iemand zichzelf onderschijt.

Wat me ook tegenviel was dat er weinig ontwikkeling zit in de personages. Henry Drax is een gewetenloos mens die het niet uitmaakt of hij nu eet, zijn kont afveegt of een moord pleegt, voor hem staan al die zaken op hetzelfde niveau. We komen verder niets over hem of zijn achtergrond te weten. Hij duikt onder en duikt weer op als een vast gegeven, als een uiting van pure slechtheid, een personificatie van Het Kwaad.

Ik kan best geloven dat zulke mensen bestaan, maar tegelijkertijd ergert het me dat wel helemaal niets te weten komen over de manier waarop Dax weer terechtkomt in Engeland. Het lijkt alsof Ian McGuire Dax bijna bovennatuurlijke gaven heeft meegegeven waarbij niets hem raakt en niets hem kan verslaan en hij elk willekeurig moment weer in het verhaal kan komen zonder dat we weten hoe en waarom.

Patrick Sumner had een interessante man kunnen zijn, maar hij is tegelijkertijd gebroken door de gebeurtenissen in India en zijn ervaringen op de Noordpool transformeren hem op geen enkele manier. Hij neemt uiteindelijk een nieuwe identiteit aan, maar dit is alleen een andere jas. Zijn leven is en blijft leeg en hij is er uiteindelijk niet veel beter aan toe dan een trieste ijsbeer in een dierentuin.

Ik had Het Noordwater heel graag heel mooi willen vinden, want ik houd van historische romans en het uitgangspunt leek me interessant. Maar hoewel er een aantal goede dingen inzaten en ik het ook niet met heel veel moeite heb uitgelezen, heb ik er ook niet zo van genoten als ik had gehoopt. 

Kort gezegd: te weinig psychologische diepgang, te veel stront. 

Ik had meer verwacht, zeker omdat dit boek op de shortlist van de Man Booker Prize stond. (maar ja, literaire nominaties zeggen natuurlijk niet alles).

Als Ian McGuire echter heeft bedoeld een boek te schrijven over de absolute triestheid en leegheid van het bestaan, zonder dat hier een lichtpuntje van hoop in te vinden is, dan is hij daar wel in geslaagd.

Originele titel: The North water (2016)

Nederlandse uitgave 2017 door uitgeverij Cargo

Nederlandse vertaling: Luud Dorresteyn en Otto Biersma

Bladzijdes: 316