Julius Caesar door Het Zuidelijk Toneel

In 1599 was de situatie in Engeland niet heel zeker, koningin Elizabeth had geen opvolger en weigerde er een aan te wijzen, ondanks haar vergevorderde leeftijd. William Shakespeare wilde een toneelstuk schrijven over een onzekere tijd en een onzekere erfopvolging, maar kon dit niet plaatsen in zijn eigen tijd. In plaats daarvan koos hij ervoor het verhaal te vertellen over het oude Rome toen Caesar daar de macht had. Hij gebruikte een historisch gegeven, maar het was niet zijn bedoeling een historisch verhaal te vertellen, het is alleen het middel om zijn eigen punten duidelijk te maken.

In het toneelstuk Julius Caesar is Caesar al enige tijd de machtigste man in Rome. Tijdens de Lupercaliafeesten biedt zijn vriend en bondgenoot Marcus Antonius hem de kroon enkele malen aan, maar Caesar weigert de kroon. Toch maken de senatoren zich zorgen. Vooral Brutus krijgt het gevoel dat Caesar teveel macht heeft en dat dit niet goed is voor de Republiek.

Andere senatoren, zoals Cassius, Caska, Decius en Cinna, weten Brutus over te halen mee te doen met hun samenzwering. Ze weten dat Brutus het vertrouwen van het volk heeft en dat ze zijn steun nodig hebben om hun daden te rechtvaardigen.

Zij vermoorden Caesar, maar dan beginnen de problemen. Het volk staat niet achter hen, maar keert zich tegen de samenzweerders. De speech die Brutus houdt om de moord uit te leggen en te rechtvaardigen wordt teniet gedaan door de toespraak daarna van Marcus Antonius, die de motieven van de samenzweerders in een kwaad daglicht weet te stellen.

Er begint een burgeroorlog met aan de ene kant de moordenaars en aan de andere kant Marcus Antonius en Octavianus. De samenzweerders keren zich tegen elkaar, en uiteindelijk loopt het voor geen van hen goed af.

Ik heb afgelopen donderdag de voorstelling Julius Caesar gezien, uitgevoerd door Het Zuidelijk Toneel. De zaal was niet bepaald vol, dat vond ik erg jammer voor de spelers en de mensen die hebben meegewerkt, maar de ongeveer zeventig toeschouwers hebben wel twee uur geboeid geluisterd.

Ik was blij te merken dat, hoewel de aankleding modern en sober was, het verhaal zich nog altijd afspeelde in het oude Rome.

Cas Enklaar speelde Julius Caesar en die was voor mij perfect. Uiterlijk lijkt hij op Caesar en dat werkt voor mij goed, want ik kan er niet tegen als de Caesar die ik voor me zie niet overeenkomt met de Caesar in mijn hoofd. Hij speelde ook goed en wist, ondanks het feit dat hij halverwege het stuk al vermoord werd, er voor te zorgen dat dat de aanwezigheid van Julius Caesar tot het einde toe gevoeld werd.

Han Kerckhoffs speelde Brutus en zorgde ervoor dat ik met hem meevoelde. De historische Brutus hoeft bij mij op geen enkele sympathie te rekenen, maar bij deze Brutus voelde ik de worsteling die hij voelde toen hij een keuze moest maken tussen de liefde voor zijn vriend Caesar, of de liefde voor de Republiek.

Marcus Antonius werd gespeeld door Guy Clemens en hij leverde een geweldige speech na de dood van Caesar, die zo beroemd begint met: Vrienden, Romeinen, landgenoten, leen mij uw oor’. Een prachtige tekst waarin hij aan de ene kant niets kwaads zegt over de samenzweerders, maar tegelijkertijd twijfel weet te zaaien in niet mis te verstane bewoordingen.

Leuk gevonden waren de slagwerkers die het volk van Rome verbeelden, maar ook bijvoorbeeld de rouwdrums toen Caesar was gestorven of de oorlogsdrums toen het allemaal misliep. Het decor bestond uit een aantal grote hekwerken die eerst de zuilen van Rome verbeeldden, en toen op het einde in elkaar stortten, net zoals de dromen van de samenzweerders.

Op een gegeven moment zat ik zo in het stuk dat ik moeite had mijn mond  dicht te houden. Brutus vraagt tijdens zijn toespraak na de dood van Caesar aan het volk van Rome (het publiek) wie liever een levende Caesar zou hebben en leven als slaven, en ik had bijna geroepen ‘Nou, ik!’ Zoiets kon in Shakespeares tijd, toen klommen de toeschouwers desnoods op het toneel om een robbertje mee te vechten als de uitkomst ze niet beviel, maar ik heb het toch maar niet gedaan.

Ik heb twee uur lang geboeid gekeken en ik heb ervan genoten. In de dagen erna kwamen er nog regelmatig stukken in mijn herinnering naar boven, ik heb er nog lang over nagedacht.

Hadden de samenzweerders gelijk? Nee, zij deden alleen mee voor hun eigen gewin. Had Brutus gelijk? In dit verhaal was hij wel oprecht in zijn idee dat hij Rome moest behoeden voor wat hij zag als een groot gevaar. Hij wilde de Republiek beschermen tegen de ambitie van één man. Toch is dit ook een excuus dat hij zichzelf vertelt, omdat hij wel weet dat zijn redenering het niet klopt.
Iets slechts doen uit goede motieven blijft iets slechts.
En een Rome met Caesar is altijd beter dan een Rome zonder Caesar.