Four sisters, Helen Rappaport

Toen Nicolaas II in 1894 tsaar werd, hadden hij en zijn vrouw Alexandra één opdracht: de dynastie verzekeren.

In 1895 werd hun eerste kind geboren, een meisje, Olga. Nicolaas en Alexandra waren blij met hun dochter, ze was gezond en lief en ze waren dol op haar. De vreugde nam echter af met de drie dochters die daarna nog werden geboren, er was namelijk een zoon nodig om te troon te erven. De wetten in Rusland waren streng op dit gebied; een vrouw kon de troon alleen erven als er geen enkele mannelijke erfgenaam was.

Nicolaas en Alexandra hielden van hun vier dochters, maar werden ook een beetje wanhopig, wanneer zou er een zoon komen? Gebedsgenezers werden gezocht en pelgrimstochten werden ondernomen en in 1904 werd dan eindelijk de langverwachte tsarevich geboren. Driehonderd kanonschoten kondigden zijn geboorte aan bij zijn toekomstige volk. Echter al heel snel werd duidelijk dat Alexei allesbehalve gezond was en de komende veertien jaar zouden in het teken staan van zijn ziekte, hemofilie.

In 1914 brak de Eerste Wereldoorlog uit. De oorlog ging niet voorspoedig voor Rusland en in 1917 zou tsaar Nicolaas II afstand doen van de troon. In juli 1918 werd de gehele keizerlijke familie in de kelder in Jekatarinaburg doodgeschoten. Olga was toen 22 jaar oud, Alexei 13.

Er zijn heel veel boeken over de Romanovs geschreven, maar Four sisters van Helen Rappaport gaat vooral over Olga, Tatiana, Maria en Anastasia. Dat is wel verfrissend, omdat de meeste boeken zich focussen op Nicolaas en Alexandra en Alexei. In de literatuur, zoals in hun leven, nemen de vier meisjes een plekje in op de achtergrond.

Vanaf het moment dat Alexei geboren werd, was het duidelijk voor de meisjes dat de meeste aandacht voortaan aan hun broertje werd gegeven; als zoon, als troonopvolger, als de hoop van Rusland en als zieke.
Olga, Tatiana, Maria en Anastasia verdwenen naar het tweede plan. Vaak gekleed in dezelfde jurken werden ze gezien als een vier-eenheid, aangeduid als OTMA, naar de beginletters van hun namen. De verschillende karakters en persoonlijkheden van de meisjes werden daarbij niet gezien.

Alexandra had vanaf het begin weinig op gehad met het hofleven in Sint Petersburg, liever wilde ze als een Duitse Hausfrau al haar aandacht schenken aan haar gezin en huishouding. De vier meisjes werden dan ook niet door Alexandra voorbereid op het hof en de omgang met de hogere kringen. Ze hield de meisjes kort en ze mochten bijvoorbeeld bijna niet naar bals en partijen.

De meesten die hen leerden kennen merkten op hoe lief en eenvoudig ze waren, maar merkten ook dat ze eigenlijk geen idee hadden hoe ze zich in de hogere kringen moesten gedragen.

Van links naar rechts: Olga, Maria, Nicolaas, Alexandra,
Anastasia, Alexei en Tatiana.

Veel mogelijkheden om zich te ontplooien waren er niet voor hen. Een zelfstandige functie aan het hof was niet mogelijk, al heeft Nicolaas op het punt gestaan om Olga als opvolgster te benoemen, toen Alexei eens zo ziek was dat gevreesd werd voor zijn leven.

Tijdens de Eerste Wereldoorlog volgden Olga en Tatiana samen met hun moeder een opleiding tot verpleegster en draaiden diensten in het ziekenhuis voor gewonde soldaten. De verschrikkelijke dingen die ze zagen ten spijt, was dit voor de beide meisjes wel een periode van ongekende vrijheid en mogelijkheden, voor het eerst zagen ze iets van de wereld buiten de bekrompen beslotenheid die hun moeder zo angstvallig bewaakte.

Trouwen zou een mogelijkheid zijn om een eigen leven te kunnen leiden, maar de vraag was met wie? De enigen met wie ze zich op hun gemak voelden (en op wie ze wel eens verliefd werden) waren de officieren van het keizerlijk jacht de Standaard en de officieren van de wacht, maar die kwamen natuurlijk nooit in aanmerking voor een huwelijk met een dochter van de tsaar. Een buitenlandse huwelijkskandidaat was een waarschijnlijkere optie, zoals prins Carol van Roemenie of prins Louis Mountbatten, maar het vooruitzicht om ooit Rusland te moeten verlaten was voor de meisjes verschrikkelijk. Echt serieus waren deze overwegingen dan ook zeker niet, en het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog maakte definitief een einde aan alle speculaties op dit gebied.

Helen Rappaport heeft eerder een boek geschreven over de moord op de Romanov familie en een boek over Victoria en Albert. In Four sisters richt ze zich op de zusjes Romanov. Brieven en dagboeken van de meisjes zelf en van anderen zijn gebruikt als bron, maar omdat ze zulke besloten levens hebben geleid, is het toch moeilijk om ze echt goed naar voren te krijgen. Ze blijven toch een beetje op afstand, blijven toch die vier-eenheid.

Hoewel het boek voor mij niet zo heel veel nieuwe informatie bevatte, is het door de nieuwe invalshoek toch een mooie aanvulling in de Romanov-bibliotheek. Bovendien is het triest te bedenken wat deze meisjes misschien hadden kunnen doen als de tijd en de omstandigheden anders waren geweest.  

Originele titel: Four sisters. The lost lives of the Romanov Grand Duchesses.

Gepubliceerd in 2014
Bladzijdes: 386