Reis bij maanlicht, Antal Szerb

Mihály is net getrouwd met Erzsi, en ze zijn op huwelijksreis in Italië. Mihály stelt zich hier veel van voor, hij is nog nooit in Italië geweest, maar heeft er in zijn jeugd veel over gelezen en gesproken. Eigenlijk weet hij niet zeker of hij er wel goed aan heeft gedaan om met Erzsi te trouwen, ondanks het feit dat zij haar eerste man voor hem verlaten heeft. Hij heeft het gevoel dat zij hem toch niet begrijpt en ook nooit zal kunnen begrijpen.

Na een ontmoeting met een oude jeugdvriend op een terras in Bologna, is Mihály vooral bezig met zijn eigen herinneringen aan zijn jeugd en de vriendschap die hij had met de excentrieke broer en zus Tamás en Éva. Zij waren degenen die hem meezogen in een wereld die de burgerlijke Mihály niet kende, maar die hem wel fascineerde. Later zou Tamás zelfmoord plegen en dit heeft Mihály altijd achtervolgd.

Als de huwelijksreis verder gaat, stapt Mihály uit bij een stationnetje om een kop koffie te halen, maar hij mist bijna de trein als die weer vertrekt en kan zich nog net in de achterste wagon slingeren. Alleen op het stationnetje is de trein gesplitst en in plaats van mee te gaan naar Rome waar Erzsi nu naar toe reist, heeft Mihály geen andere keuze dan door te reizen naar Perugia. Hij legt zich erbij neer dat hij en Erzsi nu definitief gescheiden zijn, het huwelijk kon toch al niets meer worden en dan kan hij net zo goed helemaal onder duiken.

Een volledige instorting dwingt hem echter om op zoek te gaan naar de geesten uit het verleden, Evá, maar vooral de dood van Tamás.

Reis bij maanlicht is een geweldig voorbeeld waarom echte boekhandels zo leuk zijn. Ik had namelijk nog nooit van deze schrijver gehoord, maar zag dit boek liggen toen ik aan het rondsnuffelen was. De brug der zuchten in Venetië op de voorkant zorgde ervoor dat ik het oppakte en nadat ik de achterkant had gelezen heb ik het boek meteen gekocht.

Antal Szerb was een Hongaarse schrijver die verschillende romans heeft geschreven en een standaard werk over literatuur. Zijn Joodse familie was katholiek geworden, maar dat hielp ze niet toen de Tweede Wereldoorlog uitbrak, in 1945 is Antal Szerb omgekomen in een werkkamp.

Reis bij maanlicht is een prachtig boek. Het is heel mooi geschreven, vol bijzondere zinnen en beschrijvingen die je soms een paar keer moet overlezen omdat ze zo mooi zijn, of juist zo geestig. 

De onderhandelingen tussen de banken liepen erg uit. Het probleem had eenvoudig opgelost kunnen worden als er uitsluitend intelligente mensen aan tafel hadden gezeten- een situatie die zich in het leven maar zelden voordoet. De juristen verblindden elkaar met hun talent om op de steilste zinnen naar beneden te glijden, zonder hun evenwicht te verliezen; de mannen van het grote geld hielden hun kaken stijf op elkaar en luisterden wantrouwend toe, terwijl hun zwijgen duidelijker dan duizend woorden zei: ‘Wij geven geen geld.’

Bepaalde inzichten worden bijzonder verwoord. Het huwelijk tussen Mihály en Erzsi is vanaf het begin af aan gedoemd.

Erzsi wist dat het voor Mihály van groot belang was dat andere mannen zich waarderend over haar uitlieten. Ze vroeg zich zelfs wel eens af of Mihály wel met zijn eigen ogen naar haar keek en niet met die van anderen. Of hij niet dacht: Wat zou ik toch verliefd op Erzsi zijn als ik net als een van die andere mannen was.

Dat het niet goed gaat komen tussen deze twee wordt al duidelijk op de eerste bladzijdes als Mihály in Venetië een hele nacht door de stad dwaalt, in plaats van bij Erzsi te blijven. Hij is met haar getrouwd omdat dat hem de beste oplossing leek, maar voor beiden is het uiteindelijk alleen maar een uitstapje, een zijpaadje van hun echte levenspad, zoals op het einde van het boek zal blijken.

De neurotische Mihály en de anderen die hij ontmoet, zullen allemaal hun weg in het leven moeten zien te vinden, ondanks de aantrekkingskracht van de dood.

In leven blijven. Ook hij zou leven, zoals de ratten tussen de ruines. Maar toch leven. En zolang men leeft is er nog altijd de kans dat er iets gebeuren zal.

Mihály en Erzsi merken in Italie op dat Il Duce aan de macht is en dat het fascisme overal aanwezig is, maar hun kennis gaat nog niet verder, omdat de schrijver dit zelf ook nog niet wist. De wetenschap dat dit boek is gepubliceerd in 1937 en wij nu weten wat er met de schrijver en met andere Joden in Europa is gebeurd maakt het lezen van Reis bij Maanlicht tot een bijzondere ervaring.

Oorspronkelijke Hongaarse titel: Utas és holdvilág

Oorspronkelijk uitgegeven in 1937
Nederlandse uitgave in 2004, Uitgeverij van Gennep
Nederlandse vertaling: Uitgeverij van Gennep
Bladzijdes: 254