De kaart en het gebied, Michel Houellebecq

Het leven bestuderen, er van een afstand naar kijken kan voor sommigen betekenisvoller zijn dan het leven zelf. Dat is in ieder geval zo voor de hoofdpersoon Jed Martin in het boek De kaart en het gebied van Michel Houellebecq.

Jed Martin is een kunstenaar die bijna ondanks zichzelf zeer succesvol wordt. Hij heeft twee mooie liefdesrelaties gehad, maar beiden voor hem op niets zijn uitgelopen. Zijn moeder heeft toen hij klein was zelfmoord gepleegd en zijn vader ziet hij eigenlijk alleen met kerst, dan eten ze samen. 

Kranten en tijdschriften leest hij niet en het meeste contact heeft hij op een gegeven moment met zijn verwarmingsketel waar hij tegen praat.

Jed voelt zich niet erg betrokken bij het leven en de mensen om hem heen, hij observeert en legt vast en dat is voor hem genoeg. Hij fotografeert in de eerste instantie gebruiksgoederen, maar schakelt dan over op het fotograferen van Michelin landkaarten. 

Deze objecten worden erg populair, ook bij Michelin zelf, en zijn eerste grote tentoonstelling met deze foto’s heet ‘De kaart is belangrijker dan het gebied’.

Na het succes van deze tentoonstelling legt Jed zich toe op schilderen en begint hij beroepen vast te leggen, die iets zeggen over de tijd of de manier van leven die op het punt staat te verdwijnen. 

Dit brengt hem in contact met de schrijver Houellebecq die de tekst bij de catalogus van de tentoonstelling over deze schilderijen zal schrijven. Jed heeft het gevoel van verwantschap met de schrijver en besluit als laatste schilderij en afsluiting van zijn werk de schrijver te schilderen.

Michel Houellebecq is in Frankrijk een controversiële schrijver, het lijkt erop dat je er twee kanten zijn: je vindt hem geweldig of je vindt hem verschrikkelijk. Zijn pessimistische kijk op de maatschappij en nihilistische levensvisie waarbij hij ervan uit gaat dat mensen door hebzucht naar geld of seks gedreven worden, komen hem steevast op kritiek te staan van verschillende groepen die zich beledigd voelen.

De kaart en het gebied is het eerste boek dat ik van Michel Houellebecq heb gelezen en mij is deze kennismaking erg goed bevallen. Nu heb ik wel begrepen dat dit een van zijn mildste romans is en dat zijn andere boeken een stuk heftiger zijn, maar ik heb het idee dat ik die ook wel kan waarderen.

Wat mij namelijk zeer voor Houellebecq heeft ingenomen is dat hij genoeg zelfspot heeft om zichzelf als roman-personage op te voeren; dat vind ik sympathiek. De roman-Houellebecq komt er niet echt goed vanaf, maar heeft wel de kans om af en toe flink van leer te trekken.

‘Sindsdien ga ik begin april naar Thailand en blijf daar tot eind augustus, de dag begint en eindigt om zes uur, dat is eenvoudiger, equatoriaal, bestuurlijk, buiten crepeer je van de hitte maar de airconditioning doet het goed, het is het dode toeristenseizoen, de bordelen draaien op halve kracht maar ze zijn wel open en ik vind het prima, de dienstverlening blijft zeer goed tot voortreffelijk.’

‘Nu speelt u volgens mij een beetje uw eigen rol…’

‘Ja, dat klopt,’ gaf Houellebecq verrassend spontaan toe, ‘die dingen interesseren me echt niet meer’.

Er wordt wel gezegd dat Houellebecq lelijk schrijft, met rare perspectiefwisselingen en tijdveranderingen. Dat is me niet opgevallen, de manier waarop hij allerlei  uitweidingen en uitleg in het verhaal weet te verwerken beviel me juist erg goed.
Ik vond dit gewoon een verschrikkelijk mooi boek!

Met het nihilisme van de romanpersonage Houellebecq valt het overigens ook erg mee; na zijn dood blijkt dat hij zich kort daarvoor heeft laten opnemen in de Katholieke Kerk, en daarmee is er zeker nog hoop. Misschien dat de echte Houellebecq deze interpretatie honend zou afwijzen, maar mij deed het plezier.

Er zijn nog een heleboel elementen die ik hier niet heb genoemd en verhaallijnen die ik hier niet vermeld, want daarmee zou ik teveel weggeven. Dit boek moet iedereen gewoon zelf lezen. 

Originele Franse titel: La carte et le territoire

Uitgegeven in: 2010

Nederlandse uitgave : 2011 door uitgeverij De arbeiderspers

Nederlandse vertaling: Martin de Haan
Bladzijdes: 339