De burgeroorlog in Syrië

Bijna elke dag zijn er op het journaal berichten over de situatie in Syrië, vooral de laatste tijd nu de burgeroorlog daar op een hoogtepunt (of dieptepunt) lijkt te zijn gekomen.

Maar waar gaat die burgeroorlog eigenlijk om? In het volgende artikel zal ik proberen om de historische achtergrond van dit conflict een beetje te schetsen en te laten zien welke groepen er meedoen. 

Dit is in veel opzichten een versimpeling en bij lange na niet compleet, maar het geeft hopelijk wel een idee.

Religieuze stromingen

Binnen de islam heb je verschillende stromingen die te maken heeft met wie er in die stroming als gerechtigde opvolger van Mohammed wordt gezien. Moest na zijn dood de meest bekwame man de opvolger worden, of moest het in de familie blijven en was zijn neef de opvolger.

De soennieten, die de kaliefen volgden, maken de grootste groep uit, de sjiieten die de neef van Mohammed volgden, de kleinste groep.

Binnen deze twee hoofdstromingen heb je ook weer kleinere stromingen. Zo vormen de salafisten een stroming binnen het soennisme en binnen de sjiieten heb je de alevieten.

In Syrië is een grote soennitische meerderheid van ongeveer 70%, maar het land wordt voornamelijk geregeerd door alevieten die nog geen 12% van de bevolking uitmaken, een doorn in het oog van veel Syriërs.

Na WOI

Voor de Eerste Wereldoorlog maakte een groot deel van wat we nu het Midden-Oosten noemen deel uit van het Turkse rijk. De Arabische landen waren niet blij met deze Turkse overheersing en toen de Fransen en de Britten hun hulp vroegen in de strijd tegen de Turken, stemden de meeste Arabische leiders toe. In ruil hiervoor zouden de Arabische landen na de oorlog onafhankelijkheid krijgen.

Frankrijk en Groot-Brittannië waren echter niet van plan om al die kostbare olie in Arabische handen te laten en hadden in 1916 hun eigen overeenkomst gesloten, het Sykes-Picot verdrag, waarin ze de Arabische wereld onderling verdeelden. Irak en Palestina zouden onder Brits bestuur vallen, Syrië en Libanon onder Frans bestuur.

Ondanks Arabische protesten werd het Sykes-Picot verdrag in 1920 bij het verdrag van Sèvres bekrachtigd. De Arabieren hadden voorlopig geen vooruitzicht op onafhankelijkheid.

De verdeling in het Sykes-Picot verdrag

Baathpartij

In de jaren ’40 kwam de Baath-beweging op in Syrië en Irak. Deze seculiere en socialistische beweging stond voor Arabisch nationalisme en wilde onafhankelijkheid. Baath staat voor wederopleving van de (Arabische) natie.

In 1946 werd Syrië onafhankelijk van Frankrijk en vanaf 1963 is de Baathpartij hier aan de macht, net zoals in Irak, waar de Baathpartij vanaf 1968 de macht greep.

Assad en zoon

In 1970 greep Hafez al-Assad, een luchtmachtcommandant de macht in Syrië. Hij zou tot aan dood in 2000 met harde hand regeren.

Hij vestigde een bijna totalitaire macht, waarbij hijzelf verheerlijkt werd en tegenstanders werden onderdrukt en in de gevangenis verdwenen waar ze gemarteld werden. Hieronder waren zowel politieke als religieuze tegenstanders.

In 1982 werd er in de stad Hama met grof geweld ingegrepen toen de Syrische tak van de Moslimbroederschap in opstand kwam, zo’n 20.000 burgers verloren hierbij hun leven en de halve stad werd met de grond gelijk gemaakt.

In 2000 stierf Hafez al-Assad en zijn zoon Basjar nam het roer over. In het begin dacht men dat er nu hervormingen zouden komen, maar al snel bleek dat Assad jr. de teugels net zo stevig in handen hield als zijn vader had gedaan. Van hem viel weinig te verwachten.

Basjar al-Assad

In 2011 kwam een groepje jongens, geïnspireerd door de bewegingen in andere Arabische landen, in de problemen toen ze in Deraa een leus tegen het regime neer kalkten. Ze werden meteen opgepakt, maar wat er was veranderd, was dat sociale media nu een rol speelden. Elke keer als er een demonstratie was die werd neergeslagen, was dit meteen te zien, waardoor de steun voor de betogers toenam. 

De strijd werd al snel harder en de opstandelingen bewapenden zich. Ook een deel van het leger ging zich organiseren tegen de regering, terwijl de regering steeds zwaarder geschut gebruikte om de opstandelingen te verslaan, zowel gevechtsvliegtuigen als tanks waarbij de steden in puin werden geschoten.

De regering was niet in staat de rust te herstellen en de opstandelingen waren niet in staat het bewind te verslaan.

Het gevolg was een burgeroorlog waar de burgerbevolking de dupe van werd. Zij sloeg dan ook massaal op de vlucht.

Bondgenoten en vijanden

Welke landen steunen het bewind van Assad en wie strijden er tegen hem?

Bondgenoten: De bondgenoten hebben allemaal hun eigen redenen om het bewind van Assad te steunen.

Lange tijd heeft Irak Assad gesteund en dit had te maken omdat beide leiders, Assad en Saddam Hoessein behoorden tot de Baath-partij. Dit was een politiek bondgenootschap.

Voor Iran en de Hezbollahbeweging heeft het te maken met geloof. Assad is een Aleviet en Iran is een sjiitisch land, terwijl ook Hezbollah sjiitisch is en tijdens de strijd in Libanon door Syrië gesteund werd.

Twee andere landen die al vele jaren bondgenoten zijn van Syrië zijn Rusland en China. Voor Rusland was Syrië al tijdens de Koude Oorlog een bondgenoot en zij leverden bijvoorbeeld wapens aan de Syrische regering. China is er zijdelings bij betrokken, zij halen een groot deel van hun olie uit Iran en zien dit niet graag opdrogen door steun aan de verkeerde kant te geven.

Tegenstanders: De tegenstanders van Assad vormen beslist geen eenheid, iets dat samenwerken bemoeilijkt en ook de vraag welke groep er gesteund moet worden door het buitenland (in dit geval de VS en Europa).

Ten eerste is daar de FSA, de Free Syrian Army. Dit is een overkoepelende naam voor een grote groep rebellen, die zich hebben bewapend en worden gesteund door overgelopen Syrische militairen. Niet al deze rebellen hebben dezelfde achtergrond en veel groepen hebben ook andere doelen.

Saoedi-Arabië en Qatar steunen de rebellen, omdat zij bang zijn voor een sjiitische opleving in hun eigen (soennitische) landen. Zij willen dus niet dat de alevieten/sjiieten in Syrië aan de winnende hand zijn.

Moslimbroederschap. Deze fundamentalistische groepering komt oorspronkelijk uit Egypte en is in 1928 al opgericht, met het doel om Westerse invloed in het land te verminderen. Zij willen de soennitische islam op alle mogelijke manieren promoten en kregen veel aanhang door hun steun aan armen en behoeftigen. In de loop van de jaren is de beweging ook naar andere Arabische landen verspreid, hoewel ze vaak werden verboden. 

Het was de Moslimbroederschap die in 1982 zo gewelddadig in Syrië werd onderdrukt, iets dat voor veel verbittering zorgde.

De Koerden is een volk dat onder andere leeft in Irak, Turkije en Syrië. Ze willen graag een eigen, onafhankelijk land, maar dit wordt door de bestaande regeringen gezien als een bedreiging en de Koerden worden dan ook vaak achtergesteld en onderdrukt. Sinds 1962 is de Koerden in Syrië zelfs het burgerschap ontnomen, zodat ze eigenlijk vast zitten in een uitzichtloze situatie.

Sinds de burgeroorlog in Syrië vechten ze mee tegen Assad, in de hoop dat ze hierdoor een onafhankelijk gebied kunnen bewerkstelligen. De Koerden vormen ook een geduchte en zeer standvastige bondgenoot van het westen tegen ISIS.

Salafistische strijders. Het salafisme is een (zeer) algemene term voor wat vroeger vooral het wahabisme werd genoemd en dat specifiek was voor Saoedi-Arabië. Het is een conservatieve stroming binnen het soennisme en Osama Bin Laden was hier een aanhanger van. Vaak worden de strijders van ISIS gezien als salafisten, hoewel je natuurlijk binnen deze stroming ook weer verschillende richtingen hebt. 

Heel kort gezegd wil ISIS een groot islamitisch rijk stichten waar nu Irak en Syrië liggen en deze strijd is ondertussen vermengd met wat er in Syrië gebeurt.

Wat nu?

Men heeft sinds 2011 aangerommeld in Syrië. Aan de ene kant wordt de oppositie wel geholpen, maar een groot probleem hierbij is de versnippering bij de tegenstanders van Assad. 

Wil je als VS en Europa je mengen in de strijd door wapens te leveren aan de gematigde (goede) rebellen, dan loop je de kans dat die wapens ook in de handen van de fanatiekere types terechtkomen, en men wil natuurlijk niet ISIS van wapens voorzien.

Voorkomen dat Assad zijn eigen bevolking bombardeert door een vliegverbod in te stellen is ook niet goed mogelijk, omdat de vliegtuigen vaan bemand worden door Russische piloten en het westen niet zit te wachten op een (nog grotere) aanvaring met Rusland.

Bovendien kan Assad niet al te heftig worden aangepakt, aangezien hij een bondgenoot is tegen ISIS, het westen heeft hem in dit opzicht hard nodig.

Het is natuurlijk ook maar de vraag of zal helpen als Assad niet langer in functie is. Zoals het er nu 

naar uit ziet, is er geen enkele groepering die in staat is de rust en orde in het land te herstellen (en bij de VS hoef je dan ook niet aan te kloppen, die is het ook niet gelukt in Irak). 

Kortom, het ziet er naar uit dat het nog lang niet rustig is in Syrië en mocht Assad ten val komen, dan is het maar de vraag of dat de regio stabieler zal maken. En al die tijd zijn het de burgers van Syrië die de prijs betalen.