Caravaggio in Utrecht

De ongelovige Thomas, Caravaggio

Dit jaar is voor mij het jaar van Caravaggio geweest.Zo zag ik veel van zijn schilderijen in Napels en Rome en keek bovendien ook nog de film over zijn leven.

Toen ik hoorde dat er in het Centraal museum in Utrecht een tentoonstelling kwam waar Caravaggio's te zien waren, moest ik daar natuurlijk naar toe.

Michelangelo Merisi da Caravaggio was zijn tijd ver vooruit met zijn manier van schilderen. Geen verheven taferelen vol engelen schilderde hij, maar juist de mensen van de straat. De armen van Rome herkenden zichzelf in deze schilderijen, maar de rijke heren vonden het in de eerste instantie maar niks.

Toch begonnen de vakbroeders in te zien hoe geweldig de techniek van Caravaggio was. Men bewonderde zijn dramatische opzetten, het gebruik van licht en donker om iets te benadrukken en het realisme in zijn mensfiguren. Steeds meer schilders begonnen hem na te doen, sommigen met beter gevolg dan anderen.

Rome was rond 1600 een wereldstad, het religieuze en culturele hart van Europa en van heel Europa kwamen er kunstenaars naar Rome toe. Zo ook enkele Utrechtenaren, zoals Gerard van Honthorst, Hendrik ter Brugghen en Dirck van Baburen, die naar Rome gingen om hier te inspiratie te vinden en van elkaar te leren.

Caravaggio zelf had Rome in 1606 verlaten en stierf in 1610, maar zijn invloed was groter dan hij zelf ooit had gedacht. In de periode van ongeveer 1600-1630 wilde bijna elke schilder schilderen zoals Caravaggio het deed.

De tentoonstelling Utrecht, Caravaggio en Europa gaat niet alleen over Caravaggio, maar plaatst hem in een breed, Europees perspectief, met een extra nadruk op die Utrechtse volgelingen van Caravaggio, die tegelijkertijd zo heel duidelijk hun eigen weg gingen.

Er zijn werken te zien uit tientallen musea en privé collecties uit de hele wereld en het moet zenuwslopend (maar ook geweldig) zijn geweest om ervoor te zorgen dat al deze schilderijen bij elkaar kwamen. Maar het is gelukt en het is een overweldigend mooie tentoonstelling geworden. Ik vond het in ieder geval heel bijzonder om verschillende schilderijen van Caravaggio zelf te zien. Niet alle schilderijen zijn echt, sommigen zijn een kopie, zoals De kruisiging van Petrus die in de Santa Maria del Popolo hangt. Maar ook de kopie is nog altijd prachtig.

Helemaal bijzonder is dat de Vaticaanse musea De graflegging van Christus door Caravaggio hebben uitgeleend. Het is maar voor vier weken op de tentoonstelling, maar het is zeer indrukwekkend om dit buitengewone schilderij te mogen zien.

De graflegging van Christus, Caravaggio

De tentoonstelling is niet heel groot, maar geeft wel waar voor je geld, want er is meer dan genoeg te zien. Mooi vond ik hoe ze schilderijen van verschillende kunstenaars maar met hetzelfde onderwerp bij elkaar hadden gehangen, zodat je heel goed de overeenkomsten en verschillen kon zien. Voor mij springt Gerard van Honthorst er heel erg bovenuit wat de Nederlandse schilders betreft. Hij benadert het dichtst het lichtgebruik, de techniek en de dramatiek van Caravaggio.

De koppelaarster, Gerard van Honthorst

Maar zoals altijd kun je niet anders concluderen dat als er in een zaal een echte Caravaggio hangt, deze er met kop en schouders bovenuit steekt en dat, hoe mooi sommige andere schilderijen ook zijn, de schilderijen van Caravaggio alle aandacht opeisen. Hij was, wat mij betreft, de allerbeste schilder van zijn tijd en misschien zelfs de allerbeste ooit.

Kortom, deze tentoonstelling was de perfecte afsluiting van mijn persoonlijke Caravaggio-jaar en ik kan alleen maar iedereen aanraden om als je de kans hebt, naar Utrecht te gaan.

Ik heb de tentoonstelling met Erik bezocht en dat was heel gezellig, dank je wel, Erik! Wat mij betreft voor herhaling vatbaar.

Voor wie meer wil weten over het leven van Caravaggio: HIER mijn bespreking van de uitstekende biografie van Andrew Graham-Dixon.
HIER is informatie over zijn schilderijen in Napels en HIER en HIER kun je meer lezen over vijftien van zijn schilderijen in Rome.
En tot slot is HIER mijn bespreking van de Italiaanse film uit 2007 over Caravaggio.

De graflegging van Christus is dus maar vier weken te zien en na 18 januari komt een ander schilderij naar Utrecht, namelijk de Medusa. 
Het is handig om online-tickets te kopen, want de tentoonstelling werkt met een tijdslot. Voor de Museumjaarkaart is er een toeslag van 6 euro.