Caravaggio in Napels, drie meesterwerken

Michelangelo Merisi da Caravaggio is één van de grootste schilders die ooit heeft geleefd. Zijn prachtige schilderijen waarin licht en donker een dramatisch effect bereiken, weten ook de moderne toeschouwer nog te raken zoals veel schilderijen van zijn tijdgenoten dat niet meer weten te doen.

Ik houd bijzonder veel van Caravaggio en toen ik in Napels was, besloot ik alle drie de schilderijen van Caravaggio die zich in Napels bevonden, te bezoeken.

Ik heb De zeven werken van barmhartigheid eerst gezien en diezelfde dag nog De geseling van Christus. De dag erna ging ik op zoek naar Het martelaarschap van Sint Ursula.  

De zeven werken van barmhartigheid (1606-1607)

Caravaggio kwam in 1606 naar Napels, nadat hij uit Rome moest vluchten omdat hij iemand had vermoord. Hij kreeg verschillende opdrachten in Napels, en ook de liefdadigheidsinstelling Pio Monte della Misericordia bestelde een werk bij hem. Zij wilden de Zeven werken van barmhartigheid graag vastgelegd hebben. Eigenlijk zouden er zeven verschillende schilderijen gemaakt worden, maar Caravaggio heeft alle werken samengevoegd in één schilderij.

Het schilderij is groots en er gebeurt heel erg veel, maar als je goed kijkt zie je op de voorgrond Martinus van Tours zijn mantel doorsnijden om een naakte man te kleden, en hij geeft ook aandacht aan de bedelaar (de naakten kleden en de zieken verzorgen), daarboven geeft een man (Samson) water aan iemand (de dorstigen laven) en vraagt iemand om onderdak (de vreemdelingen herbergen). Aan de rechterkant  wordt een dode weggedragen (de doden begraven) en geeft een vrouw een man de borst (de gevangenen bezoeken en de hongerigen eten geven).

Deze laatste scene kan misschien een beetje vreemd lijken, maar het schijnt gebaseerd te zijn op het verhaal van een vrouw die net een kind had gekregen die op deze manier haar vader redde van de hongerdood in de gevangenis.

De engel die boven dit alles zweeft, is de inspirator van al deze barmhartigheid.

Het schilderij is nog altijd te zien in de kapel van de stichting en het is adembenemend mooi. Het museum dat er ook bij hoort is heel aardig om te zien, maar het leukste is het doorkijkje dat je vanaf het balkon hebt op het schilderij in de kapel beneden. En dat is waar het allemaal om draait.

Pio Monte della Misericordia, Via dei Tribunali 253, Toegang 7 euro (mei 2018)

De geseling van Christus (1607)

Na het eerste mooie schilderij had ik de smaak te pakken en ging ik op zoek naar nummer twee. Dit doek is sinds 1972 te vinden in het museum Capodimonte. Daarvoor hing het in de San Domenico Maggiore, en het was besteld door de familie di Franco, die in deze kerk een kapel had.

We zien het moment dat Christus gemarteld wordt. De aandacht wordt door het licht getrokken naar Christus die in de touwen hangt, terwijl de mannen om hem heen hem pijnigen. De een heeft hem bij zijn haar vast en de ander schopt hem in de knie

Dit doek hangt op de tweede verdieping en heeft een zaal voor zich alleen. Heel mooi is dat je het werk al ziet hangen vanuit de zalen ervoor, het hangt als het ware aan het einde van de gang. En het treft je meteen, zelfs al van een afstand. Toen ik er uiteindelijk voor stond, had ik tranen in mijn ogen, vanwege de kracht van het schilderij. De voorstelling raakt je meteen in je hart. En het is gewoon ongelofelijk mooi.

Museo Capodimonte, toegang 12 euro (mei 2018)

Het martelaarschap van Sint Ursula (1610)

Het laatste schilderij dat ik opzocht is ook tevens het laatste schilderij dat Caravaggio zou schilderen. Nog geen maand na het voltooien van het doek, overleed hij door onbekende oorzaken op de terugweg naar Rome.

Dit doek gaat over Sint Ursula, die met elfduizend maagden op weg zou zijn geweest naar Keulen voor een pelgrimstocht en gevangen werd genomen door de Hunnen. Alle maagden werden afgeslacht, behalve Ursusla, met wie de koning der Hunnen wel wilde trouwen. Zij weigerde dit echter, waarna hij haar neerschoot met een pijl.

Caravaggio laat het moment zien dat zij net doorboord is, ze lijkt het zelf bijna niet te geloven en ook de toeschouwers kijken geschokt toe. Caravaggio zelf staat als toeschouwer achter Ursula, als één van de soldaten.

Caravaggio staat zelf afgebeeld op dit schilderij

Het doek werd besteld door de edelman Marcantonio Doria en kwam na wat omzwervingen in handen van de hertog Zevallos terecht, een Spaanse edelman met banden in Napels. Zijn paleis met kunstcollectie werd overgenomen door de Vlaamse handelaar Jan Vandereynden. In de 19e eeuw kwam er een bank in dit gebouw, maar de kunstcollectie is nog altijd te bezichtigen.

En hoewel het doek een beetje is toegetakeld omdat er wat dingen mis zijn gegaan met een restauratiepoging of misschien zelfs al eerder bij het vernissen, is het een indrukwekkend werk. Vooral als je beseft dat Caravaggio kort hierna is overleden. Zijn geschokte zelfportret op dit doek is daarvan een kleine voorbode.

Palazzo Zavallos Stigliano, Via Toledo 185, toegang 5 euro (mei 2018)

Deze drie schilderijen hebben me opnieuw laten zien hoe groots en geweldig Caravaggio is, er komt eigenlijk niemand bij in de buurt. Ik ben dan ook van plan om als ik weer in Rome ben, te kijken of ik zoveel mogelijk van zijn schilderijen te zien die dáár in verschillende musea en kerken hangen.