Naar de rivier, Olivia Laing

De rivier de Ouse in Sussex in het zuiden van Engeland, is vooral bekend omdat Virginia Woolf zich hier in 1941 verdronken heeft. Virginia en haar man, Leonard Woolf, woonden in de buurt van de rivier. In haar werken, dagboeken en brieven komen de rivier en de natuur vaak terug. Maar Virginia is niet de enige die hier verdronken is.
Ook de mannen die in 1264 onder leiding van Simon de Montfort tegen koning Hendrik III in opstand kwamen verdronken tijdens een veldslag in de rivier, terwijl een tijdje daarvoor bij een eerdere veldslag een groot deel van het leger van de koning hierin omgekomen was. De botten van de mannen die verdronken waren en later keurig begraven zijn, zijn in de 19^e eeuw gebruikt voor het opvullen van de spoorweg die door het land is aangelegd.

Virginia Woolf was ook niet de enige schrijver in de buurt. Kenneth Graham, de schrijver van ‘Wind in the Willows’ en Iris Murdoch, de schrijfster die op het laatst van haar leven dement werd, woonden hier ook en elementen van de rivier kwamen ook bij hen terug in hun werk en water speelde een belangrijke rol.

In dit stukje Engeland leefde Gideon Mantell, een arts die hier in het begin van de 19^e eeuw de resten vond van wat hij de Iaguanodon noemde, het eerste bewijs van een dinosauriër in Engeland. Charles Dawson beweerde in 1912 dat hij de resten had gevonden van een tussensoort van de mens, de Piltdownmens. Later bleek dit één grote vervalsing te zijn.

Verdronken stadjes, kerkklokken die onder water luiden als de wind goed staat, verhalen over verdwenen dorpen, die eens in de honderd jaar weer boven komen. Mensen die weg zijn gegaan naar een andere wereld, om bij hun terugkomst erachter te komen dat er vele jaren verstreken zijn. Overal in Europa heb je dergelijke verhalen, en ook langs de Ouse.

De rivier speelde een rol in de Romeinse tijd, de Middeleeuwen, de 19^e en de 20^e eeuw. De rivier veranderde door de mensen die er langs woonden en werkten. Er worden molens gebouwd, dijken aangelegd, er werd ijzererts gewonnen. Er kwamen kanalen, wegen en spoorwegen en de loop van de rivier is ondertussen niet meer dezelfde als die was in de Middeleeuwen. Als de rivier ergens niet meer langs kan, zoekt het zelf een nieuwe weg. 

De bebouwing van de uiterwaarden zorgt ervoor dat een eventuele overstroming tegenwoordig ernstige gevolgen heeft. De rivier vormt een thuis voor veel vogels en dieren, en samen met de bloemen, planten en bomen langs de rivier vormt dat een schitterend stuk natuur.

Het is niet goed uit te leggen wat voor soort boek ‘Naar de rivier’ is. Olivia Laing was in de buurt opgegroeid en kende de rivier en in een tijd toen ze het moeilijk had, haar relatie was verbroken, wilde ze een voettocht maken van het begin tot het einde van de Ouse. 

Toch is het geen reisverhaal of een letterlijk verslag van haar tocht. Ze vertelt over de verschillende planten en dieren die ze ziet, ze vertelt over de mensen die er gewoond en geleefd hebben en in sommige gevallen, die er verdronken zijn. Voeg daarbij gedachten over de hel van Dante, de filosofische opvattingen van Leonard Woolf over de mensheid en de dood, de bespiegelingen over de 21^e eeuwse mens die per trein reist over de botten van mannen die in de 13^e eeuw zijn gestorven, in een gebied waar de resten van het pleistoceen ook nog te vinden zijn. Ik vond het een heel bijzonder boek, waar ik enorm van heb genoten. Ik zag de rivier, de prachtige bloemen eromheen en de vogels erboven bijna voor me, terwijl de mensen die er gewoond hebben en gestorven zijn voor me tot leven kwamen.

Een absolute aanrader voor iedereen die houdt van geschiedenis, Zuid- Engeland, de natuur en Virginia Woolf.

Ik weet nu weer waar ik eerder over dit boek had gelezen: op a stream of consciousness had ik een beschrijving van het boek gevonden, dat me erg aansprak.