Mrs Robinson's disgrace, Kate Summerscale

Kate Summerscale heeft eerder het geweldige boek ‘The suspicions of Mr. Whicher’ (De vermoedens van Mr. Whicher) geschreven, waarin ze een moordzaak uit 1860 beschrijft en de tijd waarin die plaatsvond. 

Op een knappe manier heeft ze in dat boek de manier waarop het onderzoek is gevoerd en de wijze waarop de familie functioneerde waarin de moord plaatsvond beschreven, maar ook de geschiedenis van de politie en forensisch onderzoek, én hoe deze zaak alle detectiveschrijvers in de 19^e eeuw beïnvloed heeft.

In haar nieuwe boek ‘Mrs Robinson’s disgrace’ (Nederlandse titel: De geheime liefde van mevrouw Robinson) doet ze iets soortgelijks. Ze vertelt hierin het verhaal van de eerste schandalige openbare echtscheiding in Engeland. En nee, dan hebben we het niet over Hendrik VIII, maar over een echtpaar in de 19^e eeuw.

In de 19^e eeuw hadden vrouwen weinig rechten. Er waren weinig mogelijkheden om als vrouw zelfstandig een opleiding te volgen en een beroep uit te oefenen, want van vrouwen werd verwacht dat ze zouden trouwen. En een vrouw was volgens de wet ondergeschikt aan haar man. 

Als een vrouw trouwde, kwamen al haar bezittingen aan haar echtgenoot. Een gekregen erfenis, geld dat door haarzelf verdiend was en zelfs persoonlijke zaken als brieven en dagboeken werden eigendom van de echtgenoot, die ermee kon doen wat hij wilde. Als een vrouw haar man verliet, dan raakte zij het contact met haar kinderen kwijt en bovendien alle status in de maatschappij.

Echtscheiding was tot 1858 in Engeland niet mogelijk, tenzij het parlement er in individuele gevallen toestemming voor gaf. Voor gewone mensen was dit geen mogelijkheid. Maar in 1858 kwam er een wet waarin echtscheiding via de rechtbank mogelijk was. Er moest wel een goede reden zijn, gewoon ongelukkig met elkaar zijn of niet meer van elkaar houden was geen goede grond voor echtscheiding. 

Een man die van zijn vrouw wilde scheiden moest komen met het bewijs voor overspel, een vrouw die wilde scheiden moest komen met het bewijs dat een man overspel had gepleegd en nog iets anders had gedaan, zoals verlating of wreed gedrag.

Isabella Robinson trouwde in 1844 met Henry Robinson. Al snel werd duidelijk dat Robinson haar, een weduwe met één zoontje, alleen getrouwd had om haar geld. De relatie tussen de beide echtlieden was niet goed, vaak waren er ruzies en verwijten en het huwelijk was een ramp.

Toen ze in Edinburgh woonden maakt Isabella kennis met de tien jaar jongere arts Edward Lane. Ze werd verliefd op hem. In haar dagboek beschreef ze hoe haar gevoelens waren, ze vertelde over de ontmoetingen en de gesprekken die ze voerden, de brieven en geschenken die ze hem stuurde. Ze was extatisch als Lane vriendelijk was, maar stortte in depressies als Lane niet reageerde op haar affecties.

Edward Lane opende een kuuroord in de buurt van waar de Robinsons woonden en Isabella kwam vaak op bezoek. In haar dagboek beschreef ze de gebeurtenissen, ze vertelde over de hartstochtelijke momenten in elkaars armen en op de varens onder de bomen in het park. Wat daar precies gebeurde vertelde ze niet, maar de implicaties zijn duidelijk.

Tijdens een ziekte van Isabella, vond haar echtgenoot haar dagboek en hij las haar ontboezemingen over haar escapades met Edward Lane. Toen de nieuwe wet er in 1858 door was, vroeg Henry Robinson echtscheiding aan van zijn vrouw, op grond van overspel met Edward Lane. Het dagboek was het bewijs.

De rechters bogen zich over het dagboek en gedeeltes ervan werden gepubliceerd in de pers. De vraag in de rechtszaal was hoe het dagboek moest worden opgevat? Was het een feitelijk relaas of niet? Want als het waar was en de feiten klopten, dan was dokter Lane schuldig en zou hij zijn beroep niet meer kunnen uitoefenen. 

Er werd met man en macht een verdediging opgezet dat Isabella het dagboek had geschreven in een staat van seksuele verwarring, dat ze leed aan een ziekte van de baarmoeder die ervoor zorgde dat ze haar seksuele gevoelens niet onder controle had. Tenslotte was het feit dat ze dit soort dingen opschreef al bewijs voor het feit dat ze waanzinnig was. 

Hiermee werd voor Isabella de vernedering nog groter dan dat gewoon overspel zou zijn, maar ze werkte er aan mee om Edward te beschermen.

Kate Summerscale heeft in dit boek opnieuw heel knap een bestaande zaak beschreven en geeft daarbij een inkijkje in de 19^e eeuw. Ze vertelt over de positie van vrouwen, de opkomst van het dagboek schrijven en de verschillende romans die werden uitgegeven in die tijd waarin gefrustreerde vrouwen een hoofdrol speelden.

Ook de overwegingen van de echtscheidingsrechtbank bij verschillende zaken worden gebruikt om een echtscheiding wel of niet toe te kennen komen langs in dit verhaal.
Henry Robinson was een onaangename man met wie je geen medelijden kunt hebben, zelfs niet op het einde. 

Edward Lane, of er nu wel of niet daadwerkelijk overspel gepleegd is of niet, was in ieder geval tenminste schuldig aan dom, naïef en zelfs laf gedrag en wat mij betreft komt hij eigenlijk nog heel goed uit de situatie. Er waren voor hem geen consequenties en zijn huwelijk noch zijn carrière kwamen in gevaar.

Voor Isabella lag de zaak heel anders. Ze zat vast in een nare situatie en in een huwelijk waar ze niet uit kon. Ze heeft zich enorm mee laten slepen door haar gevoelens, of die nu beantwoord werden of niet, maar ze schreef ze in haar dagboek. Een dagboek waarvan ze hoogstwaarschijnlijk aannam dat het privé zou blijven. 

n de rechtszaal sloten de mannen de rijen om haar af te schilderen als een verleidster en een hoer of als een seksueel waanzinnige vrouw die het gemunt had op onschuldige mannen en zich mee liet slepen door haar erotische fantasieën. Haar privégedachten en gevoelens waren door iedereen in Engeland aan het ontbijt in de kranten te lezen en waren het onderwerp van gesprek.

Na afloop van de rechtszaak heeft ze haar jongste zoon bijna nooit meer gezien, wilde niemand haar meer kennen en noemde haar moeder haar niet eens in haar testament.

‘Mrs Robinsons disgrace’ laat goed zien dat in de 19^e eeuw de regels voor vrouwen anders waren dan voor mannen en dat de wet niet aan hun kant stond. Ook in Nederland was de man tot 1956 wettelijk het hoofd van de huishouding en waren getrouwde vrouwen, samen met minderjarigen en zwakzinnigen, niet in staat om iets op eigen titel te ondertekenen. En hoewel sommige zaken nog niet helemaal in orde zijn, laat dit boek wel zien hoe ver we zijn gekomen.

De Engelse hardback uitgave van dit boek is trouwens heel mooi, met een leeslint en een prachtige buitenkant, die heel Victoriaans aandoet. Complimenten voor de ontwerper!